Perfection in sport - an opportunity or a threat to athletes?

Abstract

Dążenie do perfekcji jest nieodłącznym elementem towarzyszącym uprawianiu sportu. Wymagania stawiane osobom uprawiającym sport niejednokrotnie wiążą się z koniecznością przekraczania własnych granic, co przekłada się na specyficzny sposób postrzegania sytuacji zadaniowych. Starty w zawodach i wielokrotnie powtarzane na treningach ćwiczenia powodują, że zawodnik często zaczyna postrzegać siebie przez pryzmat spełnienia wyznaczonych przez siebie lub narzuconych przez środowisko standardów. W momencie, kiedy te standardy stają się sztywne i powodują, że od ich realizacji zależy sposób postrzegania własnej wartości, podwyższa się ryzyko rozwoju perfekcjonizmu, który będzie oddziaływał negatywnie na jednostkę. Perfekcjonizm jest pojęciem trudnym do zdefiniowania i wielowymiarowym, stąd badacze zajmujący się tym konstruktem korzystają z różnych ujęć teoretycznych, co utrudnia krytyczną analizę wyników badań i porównanie ich między sobą. Z tego względu celem niniejszego artykułu jest dokonanie przeglądu wybranych artykułów naukowych dotyczących perfekcjonizmu w sporcie. W analizie uwzględniono zarówno wyniki badań, które wskazują na korzyści płynące z perfekcjonizmu pozytywnego, jak i konsekwencje, z którymi wiąże się wykorzystywanie strategii poznawczo-behawioralnych związanych z perfekcjonizmem negatywnym. Przeprowadzona analiza wykazała, że badania dotyczące perfekcjonizmu są coraz częściej podejmowane w odniesieniu do działalności sportowej, szczególnie wśród zawodników w okresie adolescencji i kształtującej się dorosłości. Perfekcjonizm pozytywny wydaje się korzystnie oddziaływać na funkcjonowanie zawodników, jednak wiąże się z nim ryzyko rozwoju perfekcjonizmu dysfunkcyjnego. Kształtowanie się perfekcjonizmu u zawodnika wiąże się zarówno z wpływem jego otoczenia, jak i jego doświadczeniami nabytymi w procesie uczenia się, zarówno w środowisku sportowym, jak i rodzinnym. Z tego względu w ramach podsumowania uzyskanych wyników odniesiono sposobu funkcjonowania sportowca do modelu poznawczo-behawioralnego perfekcjonizmu dysfunkcjonalnego oraz określono możliwe sposoby oddziaływania w przypadku zidentyfikowania jego symptomów.