Osmanlı Dönemi Mesleki Müzik Eğitiminde İki Solfej Kitabı: Solfej ve Talim-i Kırâat-ı Musiki

Abstract

Osmanli donemi’nde Bati muzigi II. Mahmud zamaninda (1826) mehter takiminin kaldirilarak askeri bandonun kurulmasi ile kabul edilmeye ve Muzika-i Humâyun’un kurulmasi, Italyan besteci Giuseppe Donizetti'nin getirilmesi ile birlikte Turk muziginin yani sira Bati muzik egitimi de resmen verilmeye baslamistir. Donizetti Pasa 1856’da, Callisto Guatelli 1899’da vefatina kadar ve ardindan da D’Arenda Pasa Muzika-yi Humâyun’da bircok ogrenci yetistirmislerdir. Muzika-i Humâyun’da yetisen Turk ogrenciler, Bati muzigi nazariyati ve egitimine yonelik ceviri ya da telif bircok kitap yayinlamislardir. Bu yayinlar arasinda ilk ve en onemli eserlerden ikisi flutist Mustafa Safvet [Atabinen] Bey'e ait Solfej Yahud Nazariyat-i Musiki (1888/1889) ve Mehmed Zati [Arca] Bey'e ait Kutubhane-i Musikiden Talim-i Kiraat-i Musiki (1899/1900) adli eserlerdir. Bu eserler Osmanli donemi’nin ilk basili Turkce kitaplaridir. Calismanin amaci da eserlerin eski harflerden yeni harflere cevirmek sureti ile kullanilan terimlerin gunumuze yansimalarini incelemek, kitaplarda yer verilen orneklerinin gunumuz mesleki muzik egitiminde kullanilabilirligini arastirmak olarak belirlenmistir. Kitaplarda uygulamaya yonelik hazirlanan calisma basliklarinin su sekilde oldugu belirlenmistir: ta'limler, temrin, kirâat, vazifeler, tenbihler, mulâhâzat, mesk ve imlâ. Bu basliklar nazari bilgilerin pekistirilmesi, icra edilmesi, yazdirilmasi ve degerlendirilmesi amaclarina gore belirlenmistir. Ayrica bu kitapta yirmi bes sesli solfej orneklerine de yer verilmistir. Bu solfejlerin bir kismi da sozlu eserlerdir. Kitapta genis olcude yer verilen aksak ritimli usullerin ogretilmesinde Turk muzigi eserlerine de yer verilmesi Turk muzik egitimi, cift sesli ornekleri ise cok sesli isitme egitimi acisindan onemli oldugu soylenebilir. Solfej yahud Nazariyat-i Musiki ve Kutubhâne-i Musikiden Talim-i Kirâat-i Musiki kitaplarinin Turkce Bati muzigi terminolojisinin olusmasinda da onemli bir yer teskil ettigi gorulmustur.