Osmanlı Devleti’nin Son Dönemi ve Bektaşi Tekkelerinin Toparlanma Sürecinde Klasik Metnin İhyası: Rıza Tevfik Bölükbaşı (1869-1949) ve Nefesleri

Abstract

Bu çalışma, Rıza Tevfik Bölükbaşı’nın nefeslerini konu edinmiştir. Osmanlı Devleti’nin son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk döneminde şiirleri ve özellikle nefesleriyle etkili olan Rıza Tevfik düşünsel krizi karşısında manevi dayanak olarak Bektaşi edebiyatına yaslanmıştır. Çocukluk, gençlik yılları ve felsefe okumalarıyla fikri buhranlarından çıkış yolu olarak Bektaşi edebiyatı klasik metinlerini bulmuştur. Bektaşi çevrelerin elinde bulunan cönk ve menakıbnamelerde aktarılan hususlarla manevi bir çıkış yolu ve güvenli bir alan kurmuştur. Yenileşme döneminde şiirleri arasında nefeslere yer vermiştir. Yazdığı nefesler, kısa sürede Bektaşi çevre ve tekkelerinde ilgiyle takip edilip okunmaya başlamıştır. Nefeslerin neredeyse tamamı bestelenmiş ve Bektaşi meydanlarında okunmuştur. Batı karşısında felsefe, siyaset, kültürel ve edebiyat gibi birçok alanda yeni talep ve değişimle elde ettikleri tecrübenin merkezileştiği çevrenin faaliyetleri arasında ayrıcalıklı yere sahip olan dil ve edebiyat çalışmalarıdır. Dil ve edebiyat içerisinde şiir ve şiir içerisinde de Bektaşi edebiyatından nefeslere yer verilmiştir. Rıza Tevfik, yenileşme döneminin en etkili şahıslarından birisi olarak şiirleri arasında nefesler başlığı altında birçok şiir kaleme almıştır. Serab-ı Ömrüm adıyla yayınladığı şiirlerinin başlıklarından biri de nefestir. Rıza Tevfik, Bektaşi çevrelere büyük destek ve katkı sunarak Bektaşi edebiyatının gelişmesini, yayılıp yaygınlaşmasını ve farklı çevrelerde okunmasını sağlamıştır. Rıza Tevfik, yazdığı nefeslerle edebiyat çevrelerinde fark edilmiş ve nefesin tür olarak edebiyat içerisinde değerlendirilmesini yeniden gündeme getirmiştir. Anahtar Kelimeler: Rıza Tevfik Bölükbaşı, Nefesler, Devriyeler, Bektaşi.