Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken: An Essay on a Biographical Monography

Abstract

Cumhuriyet dönemi bilim ve düşünce hayatımızın önemli isimlerinden Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken’in (1901-1974) çok üretken (velûd/polimat) bir düşünür olduğu bilinmektedir. O, başta sosyoloji ve felsefe olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında çok sayıda eser kaleme almıştır. Öğrencisi Necati Öner’in (1927-2019) “onun hayatının bir günü ya okuyarak, ya yazarak ya de ders anlatarak geçerdi” dediği Ülken, çalışkan bir akademisyen olmasının yanı sıra ürettiği özgün, orijinal ve nitelikli eserlerle alana oldukça önemli katkılar sağlamıştır.
 Eserlerin korunması, çoğaltılması ve tercüme edilmesinde şanslı bir dönemde olsak da yakın döneme ait bir düşünürün eserlerinin tam bir listesinin yapılmaması bir eksiklik olarak görülmektedir. Böylesi bir değerimiz olan Ülken’in çalışmalarının bir biyografisinin ortaya çıkarılması daha o hayattayken öğrencisi Öner’in çabasıyla başlamış, hocasının yönlendirmesiyle binden fazla çalışmayı kaydetmiş, ancak o zamanki teknolojik durum daha fazla araştırma yapmayı ve kaynaklara ulaşmayı zorlaştırdığından çalışma yarım kalmıştır.
 Günümüzde biyografi çalışması yapmak, dijitalleşme ve bilgisayar olanakları sayesinde geçmişe nazaran daha kolaylaşmıştır. Ülken üzerine yapılan özel çalışmalar ve lisansüstü tezler de biyografi denemeleri yapılmaya çalışıldığı görülmektedir. Biz de bu çalışmamızda Ülken’in kısa bir hayat hikayesini verdikten sonra ulaşabildiğimiz eserlerinden hareketle bir biyografi yapmayı deneyeceğiz. Bu çalışma ile onun eserlerinin büyük bir kısmının, tahminen yüzde doksanının künyesinin belirlendiğini düşünüyoruz. Yapılacak diğer çalışmalarla bu eksikliğin giderileceğini, böylece Ülken’in hayatı ve çalışmaları hakkında bütünlüklü bir portrenin çıkacağını umut ediyoruz. 
 Bu çalışma neticesinde Ülken’in, 5’i yabancı dilde 62 telif eseri ve 10 tercüme eseri olmak üzere toplam 77 kitabı dışında, 55 dergide, tespit edebildiğimiz kadarıyla 750’nin üzerinde makalesi yayınlamıştır. Bu rakam, 600’ü aşan gazete yazılarını da ilave edince 1400’ü geçmektedir.
 Daha sonraki çalışmalarla düşünce tarihimizi en önemli isimlerinden hatta Batı filozofları ile kıyaslanarak filozof unvanı hak edecek ender düşünürlerimizden birinin daha iyi tanınmasını sağlayacak bu çalışmanın faydalı olmasını umut ediyoruz.