OPİOİDLERİN TIBBİ AMAÇ DIŞI KULLANIMI VE KÜRESEL FENTANİL KRİZİ

Abstract

Haşhaş bitkisinden elde edilen opiyatlar yüzyıllardır ağrı kesici olarak kullanılmanın yanında oluşturdukları öfori etkisi sebebiyle kötüye de kullanılmıştır. Morfin ve kodein gibi alkoloitleri içeren ilaçlar hala reçeteli olarak kullanılmaktadır. Morfinin bağımlılık yapma etkisinin görülmesi üzerine eroin sentezlenmiş; onun kötüye kullanımının da küresel bir salgına ulaşması sonucu ilaç olarak kullanımı yasaklanmıştır. Alkoloitlerin yapılarının ve etki ettikleri reseptörlerin tespiti yeni tip sentetik opioidlerin sentezlenmesine imkan sağlamış ve bu maddeler reçeteli olarak kullanılmaya başlamıştır. Sentetik opioidlerden özellikle fentanil ve analoglarının eroinin yerini alması ve tıbbi amaç dışında kötüye kullanılması yeni bir küresel salgına sebep olmuştur. Uzmanlar opioidlere bağlı salgınları; reçeteli opioidlere bağlı, eroine bağlı ve sentetik opioidlere bağlı olmak üzere üç dalga modeli ile açıklamaktadır. Kuzey Amerika ve Kuzey-batı Avrupa opioid salgınından en çok etkilenen bölgeler durumundadır. Salgın başladığından bu yana 750.000’den fazla Amerikalı opioid kaynaklı aşırı dozdan hayatını kaybetmiştir. Estonya başta olmak üzere Avrupa ülkelerinde de opioid kaynaklı aşırı doz ölüm sayıları hızlı bir şekilde artmaktadır. Sosyal medya ve karanlık ağlar gibi takibi zor kanallar kullanılarak yeni tip opioidler dünyanın farklı yerlerindeki kullanıcılara ulaşmaktadır. Kuzey Amerika’da yayılma hızını azaltmak için önlemler alma fırsatı azalırken; Avrupa’da hala salgının yayılmasını engellemek mümkün görülmektedir. Bu derleme çalışmasında fentanil başta olmak üzere sentetik opiodlere bağlı küresel salgının Kuzey Amerika ve Kuzey Avrupa özelinde ulaştığı durum literatüre dayalı sayısal verilerle açıklanacaktır. Uyuşturucu ile mücadele profesyonelleri nezdinde farkındalık oluşturmak amaçlanmıştır