On the Concept of Zuhd in the Early Sufi Classics

Abstract

Bu makalede ilk dönem tasavvuf klasiklerinde zühd kavramı üzerinde durulacaktır. Zühd kavramı sözlükte terk etmek ve yüz çevirmek gibi anlamlara gelirken tasavvuf ıstılâhında dünyadan yüz çevirmek ve nefsi mâsivâya yönelik ilgi ve sevgiden kurtarmak manasında kullanılmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm ve sünnet zühdü tavsiye etmektedir. Hz. Peygamber’in hayatı zühd örnekleri ile dolu olduğu gibi konu ile ilgili birçok hadisi de bulunmaktadır. Bu konudaki hadislerin derlenmesi neticesinde kitâbü’z-zühd adı verilen eser türü ortaya çıkmıştır. Bu eserlerde zühd kavramı, manevi hayatın nihai hedefi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonrasında, sufi müellifler tasavvuf alanındaki ilk eserlerde zühd kavramına yer vermişlerdir. Ancak bu eserlerde zühd, mânevi yolculuğun son derecesi değil ancak seyrü sülûkün başlangıç mertebesi olarak ele alınmaktadır. Bu bağlamda Kur’an ve sünnet kaynaklı zühdün esaslarının sağlam bir şekilde tespit edilerek doğu ve batı kaynaklı mistik hareketlerden farklarının ortaya konulması önemli olduğu kadar, doğuş dönemi zühd ekollerinin ve tasavvuf klasiklerindeki zühd bölümlerinin incelenmesi de anlamıdır. Bu makalede ilk dönem tasavvuf klasiklerinde zühd kavramı incelenecektir. Böyle bir çalışma, zühd hareketinin tasavvuf ilmine kaynak teşkil ettiğini göstermesi ve zühdün tasavvufi yaşantıdaki fonksiyonunu anlamaya katkı sağlaması bakımından önemlidir.