Ocena mikrobiologiczna szczepów bakteryjnych gronkowca metycylinoopornego izolowanych z owrzodzeń stopy cukrzycowej, pod kątem lekowrażliwości i zdolności do produkcji biofilmu

Abstract

Zakażeniu ulega połowa owrzodzeń stopy cukrzycowej. Ok. 20% zakażeń kończy się wysoką amputacją, a 5-letnia śmiertelność w grupie pacjentów po wysokiej amputacji wynosi 56%. Jednym z najczęstszych patogenów stwierdzanych w zakażonych owrzodzeniach stopy cukrzycowej jest gronkowiec złocisty. Szczególne mechanizmy oporności na antybiotyki wytworzyła odmiana metycylionooporna gronkowca złocistego (MRSA). Jest ona oporna na antybiotyki betalaktamowe, a często również na aminoglikozydy, makrolidy i fluorochinolony. Istotnym czynnikiem utrudniającym leczenie zakażeń i eradykację gronkowca złocistego jest jego zdolność do formowania biofilmu. Macierz biofilmu utrudnia penetrację środków antydrobnoustrojowych, a bakterie zawieszone w biofilmie posiadają mechanizmy komunikacji międzykomórkowej, umożliwiające wymianę materiału genetycznego determinującego ich oporność na antybiotyki. Prawidłowe leczenie zakażenia musi uwzględniać działania antybiofilmowe oraz właściwy dobór antybiotyku, nie tylko na podstawie wyniku badania antybiotykowrażliwości wykrytych patogenów, ale również farmakokinetyki/farmakodynamiki konkretnego leku w tkankach objętych zakażeniem. Materiał i metody W badaniu przeprowadzono retrospektywną ocenę dokumentacji 13 pacjentów leczonych w Pracowni Leczenia Ran Centrum Medycznego ARGO w Łodzi z powodu ran stopy cukrzycowej zakażonych gronkowcem złocistym metycylinoopornym, oceniając 14 wykonanych badań mikrobiologicznych. Preparaty mikrobiologiczne stanowiły fragmenty tkankowe, w tym kostne, oraz wymazy. Pobierane były po oczyszczeniu rany i przesyłane do laboratorium ALAB Laboratoria Sp. z o.o. Wyniki 71,42% badań pochodziło od pacjentów ze stopą cukrzycową neuropatyczną (PDN), a 28,58% neuropatyczno-niedokrwienną (PDM). 50% preparatów pobrano drogą wycinka tkankowego i 50% metodą wymazu. W 28,6% badanych preparatów MRSA był jedynym stwierdzonym drobnoustrojem, w 35,7% stwierdzono po 2 i w 35,7% po 3 gatunki bakterii w preparacie. W preparatach od pacjentów z PDN było średnio 2,25 gatunków bakterii w preparacie, zaś z PDM 2,0 gatunków. W badaniach z wycinków tkankowych było średnio 1,43 gatunków bakterii w preparacie, a z wymazów 2,71. Oprócz MRSA najczęściej stwierdzano obecność Enterococcus faecalis, Proteus mirabilis i Streptococcus agalactiae. U 92,8% szczepów MRSA wykryto oporność na klindamycynę i erytromycynę (MLSB). Nie stwierdzono szczepów opornych na wankomycynę. Wrażliwość na tetracykliny, gentamycynę i kotrimoksazol stwierdzono odpowiednio u 64,3%, 71,4% i 92,8% badanych szczepów MRSA. Wnioski Liczba gatunków drobnoustrojów stwierdzanych w badanych preparatach nie jest związana z rozpoznaniem typu stopy cukrzycowej, jest natomiast związana ze sposobem pobrania materiału do badania. Należy preferować pobieranie materiału w formie wycinków tkankowych, ponieważ wymaz jest obciążony większym ryzykiem kontaminacji, co może utrudniać wskazanie głównego patogenu i prawidłowy dobór antybiotyku. Oporność typu MLSB wyklucza możliwość leczenia zakażenia klindamycyną u prawie wszystkich chorych zakażonych MRSA. Natomiast wrażliwość większości szczepów na tetracykliny, gentamycynę i kotrimoksazol oznacza możliwość rutynowego stosowania tych dostępnych antybiotyków w leczeniu zakażeń MRSA.