O wykładnikach miary w polszczyźnie

Marta Nowosad-Bakalarczyk

doi:10.17951/et.2019.31.101

Abstract

<p>W artykule ukazano, w jaki sposób użytkownicy polszczyzny określają ilość/wielkość obiektów i zjawisk. Stwierdzono, że wykorzystują do tego celu bogaty zasób jednostek miary, które są swoistym wynalazkiem myśli ludzkiej wynikającym z potrzeby wyrażania ilościowych aspektów istnienia świata. W zależności od natury mierzonych bytów, zastosowanych sposobów mierzenia oraz realizowanych potrzeb poznawczych i intencji komunikacyjnych ludzie operują różnymi miarami. Są wśród nich zarówno tzw. konwencjonalne jednostki miary – o ściśle określonej wartości, służące do pomiaru określonej wielkości (np. sekunda do pomiaru czasu), stosowane w komunikacji przede wszystkim profesjonalnej (często międzynarodowej); jak też tzw. niekonwencjonalne jednostki miary – o mało precyzyjnej (z naukowego punktu widzenia) wartości, powszechnie używane do określania różnorodnych parametrów rzeczywistości, np. nazwy części ciała (garść orzechów), nazwy pojemników i opakowań (kubek herbaty, tubka farby), nazwy jednostek materii (główka kapusty, kromka chleba), nazwy części (kawałek mięsa), nazwy zbiorów (góra kamieni). Oba typy jednostek miary stanowią zbiór otwarty – powiększaniu ich zasobów sprzyjają zarówno procesy językowe (np. derywacji semantycznej i słowotwórczej), jak i pozajęzykowej (intensywny rozwój nauki i techniki, który prowadzi do zwiększania stopnia specjalizacji pomiarów).</p>

Highlights

Przyjmując, że ilość jest jedną z podstawowych kategorii nakładanych przez umysł ludzki na poznawany świat[1] oraz że wszelkie czynności po-.
Wyodrębniony przez Bednarka zbiór nie jest zamknięty; możemy dodać do niego (oprócz wyżej wymienionych bańki, kielicha, menażki, konewki) poniżej zestawione nazwy, które kodują znaczenie zarówno (1) pojemnika, jak też (2) ilości materii w nim się znajdującej: baryłka miodu; wylać pół baryły wina; czara wina; czarka miodu; wypić filiżankę herbaty, kawy, barszczu; flaszka mleka; zjedli garnek rosołu, ugotować garnek fasoli; garnuszek kawy, herbaty, wypić garnuszek mleka, garnuszek zupy, kaszy, ryżu; gąsior wina z róży; wypito konew kompotu; kubeł wody, węgla; wypić kufel piwa; cztery lampki wina; literatka wódki ; Kot wychłeptał miseczkę mleka; zjadł pół miski zupy; zjeść salaterkę poziomek, truskawek ; wypić dwie stopki wina; wsypać do pieca szuflę węgla; talerz kaszy; zjeść cały, kopiasty talerz makaronu.
Do listy Bednarka (1994: 7) możemy dopisać poniższej zestawione rzeczowniki, które – podobnie jak nazwy pojemników – mogą oznaczać (1) przedmiot, który jest używany (lub może zostać użyty) jako opakowanie, oraz (2) zawartość tego przedmiotu: koszyk 1.

Summary

Introduction

Przyjmując, że ilość jest jedną z podstawowych kategorii nakładanych przez umysł ludzki na poznawany świat[1] oraz że wszelkie czynności po-. Wyodrębniony przez Bednarka zbiór nie jest zamknięty; możemy dodać do niego (oprócz wyżej wymienionych bańki, kielicha, menażki, konewki) poniżej zestawione nazwy, które kodują znaczenie zarówno (1) pojemnika, jak też (2) ilości materii w nim się znajdującej: baryłka miodu; wylać pół baryły wina; czara wina; czarka miodu; wypić filiżankę herbaty, kawy, barszczu; flaszka mleka; zjedli garnek rosołu, ugotować garnek fasoli; garnuszek kawy, herbaty, wypić garnuszek mleka, garnuszek zupy, kaszy, ryżu; gąsior wina z róży; wypito konew kompotu; kubeł wody, węgla; wypić kufel piwa; cztery lampki wina; literatka wódki ; Kot wychłeptał miseczkę mleka; zjadł pół miski zupy; zjeść salaterkę poziomek, truskawek ; wypić dwie stopki wina; wsypać do pieca szuflę węgla; talerz kaszy; zjeść cały, kopiasty talerz makaronu.

Results

Conclusion