Nİ‘METULLAH B. RÛHULLAH el-HÜSEYNÎ el-KERBELÂÎ’NİN ŞERHU’L-KASÎDETİ’T-TANTARÂNİYYE METNİ

Abstract

Kasîde-i Tantarâniyye; Mu‘înuddîn Ebû Nasr b. Abdurrezzâk et-Tantarânî el-Merâğî’nin, Büyük Selçuklu sultanları Alparslan ile oğlu Melikşah döneminde vezirlik yapan ve eğitimin öncüsü olarak addedilen Nizâmiye medreselerinin kurucusu olan Nizâmülmülk’ü methetmek amacıyla kaleme aldığı meşhur bir kasidedir. Otuz beş beyitten müteşekkil, Kasîde-i terci‘iyye, Kasîde-i mücennese, Kasîde-i tarsi‘iyye gibi birçok isimle de anılan Kasîde-i Tantarâniyye, edebî sanatlarla müzeyyen yapısı itibariyle diğer kasideler arasından temayüz etmiş; üzerine yazılan şerh, nazîre ve tesdislerle farklı bağlamlarda dikkate değer bir edebî ilgiye mazhar olmuştur. Kasideye şerh yazan isimler arasında Ebu’l-Alâ Alâeddin Muhammed b. Muhammed el-Bihiştî el-İsferâyînî, Muhammed Hâcî Nebî el-Humeydî el-Kevsec, Ni‘metullah b. Rûhullah el-Hüseynî el-Kerbelâî, Ebu’l-Leyl Abdurrabbih Muhammed İbnu’l-Hâc el-Arabî el-Unnâbî, Mustafa İsâmuddin Üsküdârî, Derviş Muhammed b. Hâc Velî b. Hac Resûl Tarsûsî Bezârî Hanefî Kâdirî, Muhammed b. Murâd el-Bosnevî, Mustafa b. Ebû Bekir es-Sivâsî, Şerîf Abdulkâdir el-Mevsılî, Müderris-Müftü Mehmed Kemâleddin Harpûtî bulunmaktadır. Kasidenin Türkçe, Farsça ve Fransızcaya tercümeleri de yapılmıştır. Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde Farsça tercümesi bulunan kasidenin, Silvestre de Sacy tarafından yapılmış Fransızca bir tercümesi de mevcuttur. Kemalpaşazâde ile İbrâhim b. Mehmed el-Yalvâcî’nin tercümeleri de kasidenin Türkçeye yapılan tercümelerinden en fazla ön plana çıkanlardır. Kasidenin bazı Türkçe tercüme ve şerhleri üzerine birkaç akademik çalışma yapılmış olmasına rağmen Arapça şerhleri üzerine herhangi bir neşre rastlanamamıştır. Bu çalışmada da Kasîde-i Tantarâniyye hakkında çeşitli bilgiler verilmekle birlikte Ni‘metullah b. Rûhullah el-Hüseynî el-Kerbelâî’nin kasideye yazmış olduğu Arapça şerh ele alınmıştır.