Mâverâünnehirli Muhaddis Heysem b. Küleyb eş-Şâşî ve el-Müsned Adlı Eserinin Hadis Tarihindeki Yayılımı

Abstract

Mâverâünnehir havzası gerek yetiştirdiği muhaddisler gerekse onların telif ettiği musannefât dolayısıyla hadis ilmi açısından son derece önemli bir coğrafyadır. Bünyesinde barındırdığı Semerkant, Buhârâ, Şâş ve Tirmiz gibi ilim merkezlerindeki hadis faaliyetleriyle erken dönemden itibaren dikkati çeken bir bölge olan Mâverâünnehir’e mensup hadis hafızı Ebû Saîd el-Heysem b. Küleyb eş-Şâşî (ö. 335/946), bölgedeki hadisçilik faaliyetleriyle öne çıkan bir alimdir. Kaynaklarda “Mâverâünnehir muhaddisi” diye tavsif edilen Heysem b. Küleyb eş-Şâşî’nin ilmî hayatı, hicrî üçüncü ve dördüncü asırda Mâverâünnehir ilim havzasındaki hadis çalışmalarının seyrine dair kesitler sunması bakımından güzel bir örnektir. Bölge dışına rihle yapması, meşhur hadis alimlerine talebelik etmesi, bazı önemli eserlerin râvîsi olması, Mâverâünnehirli muhaddislerden pek çoğunun yetişmesine katkıda bulunması, farklı beldelerden Mâverâünnehir’e rihle gerçekleştiren talebeler için adeta bir çekim merkezi oluşturması ve bir Müsned tasnif etmesi gibi yönleriyle Şâşî, hadis tarihinde mühim bir konuma sahiptir. Onun hadis mirası olan Müsned, asırlar boyu muhaddisler tarafından aktarılmak suretiyle farklı coğrafyalara intikal etmiştir. Şâşî’nin ilmî hayatının mercek altına alındığı ve onun telif ettiği Müsned’in hadis tarihindeki izinin sürüldüğü bu çalışmanın amacı, hicrî dördüncü asra ait Mâverâünnehir rivâyet birikiminin hadis tarihindeki yayılımına Şâşî ve eseri özelinde ışık tutmaktır.