Muhammed İkbal’in “Hitâb Be Câvîd” İle Mehmet Akif’in “Asım” Adlı Eserlerinden Hareketle Gençlere Nasihatleri

Abstract

Mehmet Akif Ersoy ve Muhammed İkbal, aynı tarihlerde fakat farklı coğrafyalarda yaşamış iki Müslüman şairdir. Mehmet Akif Ersoy 1936’da, Muhammed İkbal 1938’de vefat etmiştir. Her ikisi de aynı fikirde toplumun geleceği adına aynı ıstırabı paylaşan fikir adamlarıdır. Gönülleri istiklal ve hürriyet aşkıyla tutuşan bu iki şair, aynı zamanda coşkun ruhlara ve iman dolu kalplere de tercüman olmuştur. Bu iki şairin bir diğer ortak yanı ise gençliğe verdikleri önemdir. İkbal, Cavidname adlı eserinin sonunda neşredilen Hitâb be Câvîd adlı hitabede, oğlu Cavid’in şahsında gençliğe rehber olmaya çalışır. Hitâb be Câvîd 136 beyitten oluşan nasihatname türünde yazılmış müstakil bir eserdir. Klasik şiir geleneğinde siyasetname, hikmet, pend-name, vasiyetname ve ibret-name gibi isimlerle anılan nasihat kültürünün devamı niteliğinde bir eserdir. Aynı şekilde Âkif de Safahat’ın altıncı cildinde yer alan Asım adlı şiirinde, Asım’ın şahsında genç nesle yol gösterme gayretindedir. Müstakil bir şiir olan Asım, mesnevi nazım şeklinde kaleme alınmış, manzum hikâyedir. Bu çalışmada İkbal ve Âkif’in, Hitâb be Câvîd ve Asım adlı eserlerinden hareketle, genç nesle tavsiyeleri karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Yaşadıkları coğrafyalar farklı olsa da aynı medeniyetin bireyi olan Akif ve İkbal genelde aynı görüşleri dile getirmiştir. İkbal, klasik şiir üslûbunu benimsemiş, nasihatlerini de bu yönde sunmuş ve bireysel değerler eğitimi esas alan bir yol çizmiştir. Akif ise şeklen olarak klasik olmakla birlikte, üslup ve yöntem açısından modern bir yol benimsemiş, bireyi toplumun bir parçası olarak görmüş ve değerler eğitimi toplumsal merkezli bir gelişim olarak düşünmüştür.