Modernleşme Döneminde Osmanlı Taşrasında Müftü Olmak: Milas Kazası Müftüleri (1814-1922)

Abstract

Çalışmada 1814-1922 yılları arasında Milas kazasında görev yapan müftüler kronolojik süreklilik ve değişim temelinde ele alınmış, görev süreleri ve değişme sebepleri üzerinde durulmuştur. Arşiv kaynaklarının verdiği imkânlara bağlı olarak Milas’ta müftülük yapan Mehmet Rüşdü Efendi (30 Mart 1891-28 Temmuz 1911) ile Mehmet Sadık Efendi (5 Kasım 1911-1 Kasım 1922) ayrıntılı ele alınmıştır. İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi ve Osmanlı Arşivindeki defterler ve belgelerle vilayet ve devlet salnamelerine göre tahsilleri, kariyerleri ve mahallî işlevleri ortaya konulmuştur. Her ikisinin uzun yıllar görev yaptıkları, ilaveten çeşitli komisyon ve meclislerde başkan ve üye olarak görev aldıkları, geçici vekillikler ve dinî görevlerde bulundukları, önemli işlevleri yerine getirerek nüfuzlarını devam ettirdikleri tespit edilmiştir. II. Mahmut Dönemi’nde (1808-1839) müftülerin uygunsuz hareket ve icraat ile vefat gibi sebeplerle sık sık değiştirildikleri için kısa süreli görev yaptıkları, Abdülmecit döneminde (1839-1861) daha uzun süre görevde kaldıkları, değiştirilmelerinde vefatlarının ağırlıklı etkili olduğu, Abdülaziz (1861-1876) ve II.Abdülhamit (1876-1909) dönemlerinde seleflerine göre çok daha uzun süre görev yaptıkları, değiştirilmelerindeyine vefatların ağırlıklı etkili olduğu, 1910 yılına kadar ilmiye tahsisatından müftülük maaşı almadıkları görülmüştür. Kaza müftülerini ele alan çalışmaların yeterli sayıda olmamasını da dikkate alan araştırma, ağırlıklı olarak İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi ve Osmanlı Arşivi belgeleri üzerine bina edilmiştir. İlaveten ilgili diğer kaynaklardan da yararlanılmıştır.