Makine Öğrenimi ile Ticaretin Öngörülmesi: Türkiye ve Balkan Ülkeleri Üzerine Çekim Modeli Analizi

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'nin Balkan ülkeleri ile olan ticaret hacmi çekim modeli kullanılarak analiz edilmiş ve Türkiye ile bu ülkeler arasındaki ticaret hacmini tahmin etmede makine öğrenimi yöntemlerinin performansları karşılaştırılmak istenmiştir. Bu amaçla çalışmada 2004 yılından başlayarak 2023 yılına kadar olan veriler kullanılmıştır. Ancak Sırbistan ve Karadağ’ın 2006 yılında bağımsız iki ülke hâline gelmesi, Kosova’nın da 2008 yılında Sırbistan’dan tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesi nedeniyle verilerinin incelenmesi sonucu görülen devamsız ve sağlıksız yapı sebebi ile bu üç ülke analiz dışında bırakılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler sayısal değişkenler olarak Türkiye ile Balkan ülkeleri arasındaki ihracat ve ithalat verileri, ülkelerin milli gelirleri, aralarındaki mesafe; kukla değişkenler olarak ise ülkelerin birbirleriyle olan sınırı, ortak dil, ülkelerin karayla çevrililik durumu, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyelikleri ve Avrupa gümrük birliği üyelikleridir. Bu veriler, ticaret hacmini tahmin etmek için yedi farklı makine öğrenmesi modeli ile analiz edilmiştir. Analiz dört farklı eğitim-test veri seti bölünmesi ve 10 farklı iterasyon ile çapraz doğrulama yoluyla uygulanmıştır. Uygulanan makine öğrenmesi modellerinin başarısı MAPE (Ortalama Mutlak Yüzde Hata) ve R2 değerleri üzerinden kıyaslanmıştır. Bulgular, en iyi tahmin yönteminin analize konu ülkeye ve eğitim-test ayrım oranlarına göre değişim gösterdiğini ortaya koymuştur. Sonuçlar arasındaki bu farklılık, Türkiye ve Balkan ülkeleri arasındaki ticaret ilişkilerinin daha iyi anlaşılması, bu ilişkilerin gelecekteki seyrinin tahmin edilmesi ve bölgesel ekonomik politikaların oluşturulmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Bu sebeple çalışma, bu ülkelerle olan ticaretin gelişimine yönelik stratejilerin belirlenmesi açısından önemlidir.