Le Rire Dergisi’nde Yer Alan II. Abdülhamid Konulu Karikatürler Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Karikatür, tarihsel anlamda insanın bireysel becerisini ortaya koymasıyla kendini göstermeye başlayan bir resim türü olarak değerlendirilebilir. Tarihi oldukça gerilere uzanan karikatür, resim ve eleştiri birleşiminin önemli bir temsilcisi olarak varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Bu karikatürler, devletlerarası anlaşmazlık durumunda şiddetini ve acımasızlığını arttırmasıyla günümüzde de çok sayıda tartışmaya neden olmaktadır. 19. yüzyıl Avrupası’nda yayımlanmış ve dünyada yaşanan gelişmeleri konu alan çok sayıda yayın organı bulunmaktadır. La Silhouette (1829), La Caricature (1830), Penny Magazine (1832), Punch (1841), L’Illustration Journal Universel (1843), Harpers’s Magazine (1850), Le Monde Illustré (1857), The Illustrated London News (1842), Frank Leslie’s Illustrated News (1855), Puck (1871), vb. gazete ve dergileri, bu alanda örnek olarak göstermek mümkündür. Yayın hayatına 1894 yılında Paris’te başlayan ve çeşitli değişikliklerle uzun yıllar okuyucuya hizmet eden Le Rire, son sayısını 1971’de yayınlamıştır. Bu araştırma kapsamında, 1894-1909 yılları arasında basılmış Le Rire’in 641 sayısı içerisinden tespit edilen 18 adet II. Abdülhamid karikatürü incelenmiştir. Konu itibariyle Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda ve Doğu Anadolu’da yaşadığı birtakım sorunlar, Almanlarla olan yakınlaşmalar, dış politikada sonu gelmez müzakereler, Osmanlı saltanatı açısından yaşanan çalkantılar ve Avrupa ile yürütülen ortak çalışmalar ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada, bazıları anonim, bazıları sanatçı imzası barındıran, çeşitli teknik becerinin sonucu olan karikatürlerin sanatsal ve tarihsel anlamda analizi yapılarak sanat tarihi literatürüne kazandırılması amaçlanmıştır. Ayrıca karikatür vasıtasıyla Osmanlı Devleti’nin son yıllarında önemli bir paya sahip olan Sultan II. Abdülhamid’in okuyucuya ne şekilde tanıtıldığı veya sunulduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.