„Las to ojciec nasz…”. Inne spojrzenie na historię lasów Polski. Cz. IV. Toponimy i antroponimy motywowane gospodarką leśną

Abstract

W onomastyce podstawą analizy nazw miejscowych jest zwykle las w znaczeniu ogólnym, jego typy oraz różne gatunki drzew i krzewów. Dla poznania historii lasów takie podstawy toponimiczne wydają się niewystarczające. Autorka starała się wykazać, że w ocenie stopnia lesistości i rozmieszczenia dawnych lasów istotna może być także analiza nazw motywowanych działalnością gospodarczą w lasach, jak wyrąb, karczowanie i wypalenie, smolarstwo, bartnictwo, papiernictwo, ale też zawodami związanymi z tą gospodarką oraz pożytkami leśnymi. Wśród 15,7 tys. odleśnych nazw miejscowości, jest ok. 4290 (27,3% ogółu) takich, które nawiązują do rozmaitych przejawów działalności człowieka. Niemal 30% z nich (1256) wskazuje na deforestację: wyrąb, trzebież, wycinkę, karczunek oraz pozostałości po wyrębie lasów, jak pień, pniak, karpa i in. Frekwencja i rozmieszczenie toponimów i antroponimów z tej grupy (głównie WLP, MAZ i MŁP) koresponduje z kształtowaniem się naszej państwowości i chronologią rozwoju dużych ośrodków osadniczych. O powszechnym rozwoju smolarstwa (przemysłu budniczego), świadczy 958 nazw własnych (22,3% omawianej kategorii), których rozmieszczenie w zdecydowanej większości pokrywa się z obszarem najbardziej intensywnego wyrębu lasów. Co najmniej 313 (7,3%) toponimy potwierdzają znaczenie bartnictwa i leśnego pszczelarstwa, a inne pożytki leśne (maliny, jagody, chrust) dały podstawę etymologiczną 346 (8,1%) nazwom miejscowym.