İktisatın Unutulmuş Çocuğu: Tarım Sektörü ve Tarımın Orta Doğu’daki Geleceği

Abstract

Amaç: Bu yazıda, gün geçtikçe daha fazla önem kazanan gıda güvencesi ve tarım sektöründe sürdürülebilirlik konularını Orta Doğu bölgesi üzerinden inceleyerek ele alıyoruz. Tasarım/Metodoloji/Yaklaşım: Çalışmamızda Mısır, Lübnan ve Türkiye’nin tarım sektöründeki kırılganlıklar ve gıda güvencesi risklerini incelerken, tarım politikalarına ve bu politikaların ekonomi açısından ne gibi etkilere sebep olduğunu kısaca ele almaya çalışıyoruz. Bulgular: 1980’lerde başlayan liberalizm akımıyla uluslararası ekonomik ilişkilerde ve ülkelerin bireysel politikalarında değişimler görülmüş, ekonomide kamu sektörünün rolü ve devlet müdahaleciliği oldukça azaltılmış, piyasa odaklı bir düzen mekanizması izlenmiştir. Neoliberalist düşünürlerin iddialarının aksine, bu durum gelişmekte olan ülkelerin tarım sektörleri ve üretimleri üstünde pozitif etkilere yol açmamıştır. Ticarette de liberalleşme ile gıda ürünlerinde ve/veya tarımsal girdilerde ithalata bağımlılık ortaya çıkmıştır. Mısır’da tarımsal üretimin yurt içi talebi karşılamakta yetersiz kalması, ekonominin bu talebi ithalatla karşılamak için yeterince güçlü olmaması, politik dengesizliklerin beraberinde getirdiği verimsiz tarım politikaları gıda güvencesini tehlikeye sokmaktadır. Lübnan’ın da iklimsel ve coğrafik kısıtlamalar sonucu yaşadığı tarımsal üretim sıkıntıları, ekonomik yetersizlik, çarpık kentleşme ve etkin olmayan devlet politikaları, ülkenin gıda güvencesi açısından sorun yaşamasına sebep olmaktadır. Türkiye’de ise özellikle son yıllarda devletin önemli tarım kurumlarını özelleştirmeye gitmesi, çiftçilere verilen desteklerin ve tarımsal politikalarının yetersizliği sonucunda potansiyelinin altında performans gösterdiğini görüyoruz. Dünyanın yaşadığı zor dönemi de göz önüne aldığımızda Mısır, Lübnan ve Türkiye’de gıda güvencesinin ve tarımsal üretimin, kapsamlı tarımsal politikalar aracılığıyla iyileştirilmesi bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Özgünlük/Değer: Bu çalışmamızda Mısır, Lübnan ve Türkiye’nin tarım sektörlerinin karşılaştırmalı analizini yaparak özellikle Orta Doğu’da önemi gittikçe artan gıda güvencesi meselesine dikkat çekmeyi amaçlamaktayız.