Imaginarium urasowienia – reprezentacje Żydów w karykaturze międzywojennej

Abstract

Listen

Translate article

Artykuł omawia sposoby kształtowania urasawiających dyskursów wizualnych dotyczących Żydów w karykaturach publikowanych w międzywojennych czasopismach satyrycznych. Obecne tam treści odzwierciedlały napięcia etniczne i kulturowe w wielonarodowym państwie, jakim była ówczesna Polska. W humorze rysunkowym przejawiało się to m. in. w konstytuowaniu się schematów przedstawiania mniejszości narodowych za pomocą określonych kodów wizualnych. Autorka, nawiązując do ekologii świadczenia H. Pollin-Galay, proponuje analizę rysunków satyrycznych przez pryzmat ekologii reprezentacji, które można podzielić roboczo na antysemicką, liberalno-zasymilowaną i jidyszową. W artykule opisane są charakterystyczne dla nich kody wizualnego dyskursu urasawiającego, w tym takie, które przechwytywane były przez odmienne ideowo grupy i funkcjonowały w wielu ekologiach. Istotną rolę wśród nich odgrywają wizualne skrypty czarności. Omawiane są ponadto schematy autostereotypizacji i urasawiania wewnątrz środowiska żydowskiego oraz na jego pograniczu. Uwzględniona zostaje przy tym perspektywa genderowa, przy pomocy której wskazuje się dysproporcję reprezentacji żydowskich kobiet i mężczyzn. Zastosowana metodologia obejmuje analizę ilościową z wykorzystaniem programu pomocniczego MAXQDA oraz analizę dyskursu wizualnego. Materiał źródłowy stanowią wybrane roczniki międzywojennych czasopism satyrycznych w jezyku polskim i jidysz: „Cyrulik Warszawski”, „Szpilki”, „Der Blofer”, „Der Mehabel” i „Szabeskurjer”.