Historyczno-teologiczne implikacje charyzmatu i działalności augustianów

Abstract

Problematyka przedstawiona w niniejszym artykule jest próbą rozwiązania dość zawiłych zagadnień ikonograficznych, związanych z przedstawieniami Matki Boskiej Paskowej (Pocieszenia). U podstaw odczytania sensu, jak i bogatej treści teologicznej tych wizerunków leży zasadnicza trudność, polegająca na rzadkim występowaniu ich w tradycji i kulturze religijnej na terenie Polski. O wiele częściej obrazy o tej tematyce można spotkać poza Polską, szczególnie w krajach basenu Morza Śródziemnego. Wszędzie tam, gdzie zakładane były klasztory i ośrodki duszpasterskie przez zakon Augustianów-Eremitów, tam też znaleźć można przedstawienia: zarówno obrazy jak i figury Matki Boskiej Paskowej (Pocieszenia). Kluczem do zrozumienia treści obrazu jest znajomość różnego rodzaju doktryn i charyzmatów zakonu, które wyrosły z reguły św. Augustyna, tradycji, historii oraz teologii uprawianej przez wybitnych przedstawicieli – uczniów i naśladowców ich założyciela. Autor w mniejszym stopniu zajmuje się genezą powstania eremickich wspólnot czy procesem ich jednoczenia, a nieco szerzej omawia implikacje mariologiczne i kult wyjątkowych i znaczących dla zakonu świętych. Ich życie bowiem wpłynęło zasadniczo na ikonografię Matki Boskiej Paskowej. Są wśród nich: św. Monika, św. Augustyn a w późniejszym okresie dochodzi św. Mikołaj z Tolentino. Połączenie tych osób z Matką Boską wręczającą pasek rzemienny ma swoją tradycję biblijną oraz uzasadnienie teologiczne. Można je odczytać w połączeniu z dwiema prawdami teologicznymi: Niepokalanym Poczęciem Najświętszej Maryi Panny oraz z nauką o świętej niewoli.