Historia stall zachodnich w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu w świetle ostatnich prac badawczych i konserwatorskich

Abstract

Autor dokonuje próby wstępnego rozwarstwienia zespołu stall chórowych w kościele pofranciszkańskim WNMP w Toruniu, korzystając z metod analizy strukturalnej wspartej badaniami nieniszczącymi (NIR) i dendrochronologią. Wywód jest skoncentrowany na jednym ich fragmencie – siedziskach, przeniesionych prawdopodobnie w XVII wieku z prezbiterium do ostatniego przęsła nawy głównej, w strefę portalu zachodniego. Meble te (dawniej zapewne jeden element należący do kompletu stall w chórze) zostały tu rozbudowane o przedpiersia i przystosowane technicznie do wymogów nowego miejsca, a także wizualnie zharmonizowane z wzniesioną w tym czasie emporą zachodnią. W okresie bernardyńskim ich estetykę dopasowano znów do zmian w obrębie empory (zostały ozdobione – dziś już niewidocznym – ornamentem rocaille’owym). Na nowym miejscu stalle zyskały „nowe życie” i rejestrują przemiany konfesyjnie i funkcjonalne kościoła. Osobną uwagę autor poświęca dwóm wątkom ideowym: treściom ikonograficznym gotyckiego policzka z scenami z bajek Ezopa i historii lisa Reynarta, które zostały odsłonięte po niemal stu latach w 2021 roku, oraz – uczytelnionym dzięki podczerwieni – bernardyńskim sentencjom medytacyjnym na przedpiersiach, później zamalowanym. Odkrycia te były możliwe dzięki badaniom w projekcie „Inwentarz sztuki Torunia” i sondażowej konserwacji-restauracji policzka i przedpiersi północnych w 2022 roku. Prace konserwatorskie przy stallach zachodnich są kontynuowane, a niniejszy tekst jest propozycją rekonstrukcji historii tego zabytku, która być może zostanie w przyszłości uzupełniona lub odmiennie zinterpretowana.