Helleborus orientalis lam. (Ranunculaceae) Türünün Çiçek, Tohum ve Meyve Yapısının İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Helleborus orientalis Lam. (Ranunculacaae) türünün çiçek morfolojisi, tohum ve meyve yapısı incelenmiştir. Helleborus L., düğün çiçeğigiller (Ranunculaceae) familyasından Orta, Güney ve Doğu Avrupa'dan Kafkasya sınırlarına kadar yayılmış yaklaşık 20 türü bulunan zehirli bir bitki cinsidir. Helleborus L. cinsi Türkiye’de iki tür ile temsil edilmektedir. Bunlar H. vesicarius Aucher ve H. orientalis Lam. türleridir. Ülkemizde “çöpleme” olarak bilinen bu tür, Türkiye’de doğal olarak yetişir. H. orientalis halk arasında bohça otu, kara çöpleme, siyah harbak, boynuz otu, danabağırtan, danakıran gibi yöresel isimlerle anılır. Çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdeleri yapraksız ve 60 cm uzunluğunda olup, taban yaprakları her daim yeşildir. Uzun yaprak saplı, yaprakları geniş, digitat biçiminde olup çiçek yapısı simozdur. Sepaller yeşilimsi beyaz, bazen morumsu, ovat, 20-30(-35) mm’ dir. Tek bir çiçeğin tamamen açıldıktan sonraki ortalama ömrü yaklaşık 6 gündür. Çiçek örtüsü iki sıra üzerine dizili, sepale ya da petale benzeyen dışta 5 geniş halkalı, meyvede kalıcı, içteki halkada bulunanlar küçük, tüpsü, 2-dudaklı parçalı (nektaryum) bulunur. Uzun tepecikte kısa anterler, nadiren küttür. Anterler en azından tabanda birleşmiş birkaç tohumlu folikül grubu meyve bulunmaktadır. Tohumlar genellikle 6’ dan daha fazladır. Çiçeklenme genellikle mart-mayıs arasındadır. H. orientalis türü genel olarak Karadeniz Bölgesi’nde yayılış göstermekte olup genel dağılımı Yunanistan ve Kafkasya bölgeleri üzerindedir. Genellikle orman açıklıkları ve orman altlarında, çalılık habitatlarda 1-2200 metre arasında bulunmaktadır. Türkiye’de A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8, A9 ve B3 karelerinde yayılış göstermektedir. Çalışma materyali A3 karesi içinde yer alan Bilecik ilinin Çiçekli yayla mevkiinden 23.05.2020 tarihinde toplanarak herbaryum materyali haline getirilmiştir. Morfolojik çalışmalar canlı örnekler üzerinde ölçümler yapılarak incelenmiştir.