Gospodarcza niepewność według Johna R. Commonsa

Abstract

Celem artykułu jest przybliżenie koncepcji gospodarczej niepewności Johna R. Commonsa, będącej jedną z determinant działania podmiotów ekonomicznych na rynku. Tłem teoretycznym prezentowanego opracowania są poglądy starej ekonomii instytucjonalnej aspirującej do stworzenia alternatywy wobec ekonomii głównego nurtu definiowanej w kategoriach tradycji neoklasycznej. Gospodarcza niepewność czy przeciwnie ‒ gospodarcza pewność mogą być określane jako te elementy, które pełnią w życiu gospodarczym strategiczną rolę, odpowiadają bowiem za teraźniejsze oczekiwania co do przyszłości. Dla każdego podmiotu gospodarczego ważna jest bowiem stabilność zbiorowych działań zarówno społeczeństwa jako całości, jak i państwa jako organu tworzącego oraz kontrolującego przestrzeganie zasad. Działania te mają bowiem zagwarantować każdej jednostce gospodarczej udział w produkcji dóbr i usług. Według Commonsa w systemie kapitalistycznym, zwłaszcza w czasach kryzysów gospodarczych, dominuje jednak poczucie braku bezpieczeństwa na rynku, czyli właśnie gospodarcza niepewność. Badania ekonomiczne nie powinny zatem pomijać tego aspektu funkcjonowania rynku. Wyjaśnienie koncepcji gospodarczej niepewności według J.R. Commonsa wiąże się przy tym z kwestią społecznych relacji, pojęciem transakcji, rozwojem psychologii negocjacji, czy też potrzebą określenia praw i obowiązków podmiotów gospodarczych oraz związków dzisiejszego działania z efektami uzyskiwanymi w przyszłości. Dlatego też w artykule przedstawiono założenia koncepcji grup interesu wpisującej się w teorie wyboru publicznego, rozróżniono pojęcie niepewności i ryzyka, opisano problem gospodarczej niepewności jako pewien zinstytucjonalizowany proces, a na koniec porównano koncepcję Johna R. Commonsa z teorią grup interesu Mancura Olsona.