Fitoöstrojenler ve Üreme Sağlığı

Abstract

Fitoöstrojenler doğal veya yapay östrojenik bileşiklere benzer kimyasal yapılara sahip bitkiler tarafından üretilen steroid olmayan bileşiklerdir. Fitoöstrojenler, östrojene spesifik reseptörlere affinite göstererek zayıf östrojenik etki göstermektedirler. Bu nedenle üreme sağlığı üzerine etkileri konusundaki çalışmalar gün geçtikçe yoğunlaşmaktadır. Bu derleme makale, pek çok fizyolojik rolü olduğu bilinen fitoöstrojenlerin kadın ve erkek üreme sağlığı üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmalar, özellikle yenidoğan dönemde fitoöstrojenlere (soya-izoflavon) dikkatle yaklaşılması gerektiğini, ileriki dönemlerde özellikle kızlarda seksüel dimorfik davranışları ve gelişimsel süreçlerini etkileyebileceğini göstermektedir. Aynı zamanda, fitoöstrojenlerin erken puberte başlangıcı ile ilişkili olabileceği, premenopozal dönemde mensturasyon siklusunda düzensizliklere neden olabileceği, postmenopozal dönemde ise semptomların azalmasını sağlayarak olumlu etkileri bulunabileceği görülmüştür. Erkeklerde ise fitoöstrojenlerin üreme sağlığı üzerine etkisi bulunmamıştır. Memelilerin gelişimsel süreçleri göz önünde bulundurulduğunda, evrelere göre fitoöstrojenlerin üreme sağlığı üzerine olumlu ya da olumsuz sayılabilecek önemli etkileri bulunmaktadır. Fitoöstrojenlerin etkileri üzerine insan çalışmaları sınırlı olsa da çalışmaların sonuçları yapılan pek çok sayıdaki hayvan çalışmaları ile benzerlik göstermektedir. Ancak, çalışmalardaki yöntemsel farklılıklar sonucu ortaya çıkan çelişkili sonuçlar fitoöstrojenlerin üreme sağlığı üzerindeki etkisini değerlendirmeyi güçleştirmektedir.