Explaining and Drawing up Priorities of Dimensions and Factors of Place Attachment in University Campuses from Students’ Point of View; The Cases of the Faculty of Architecture, Islamic Azad University, Najaf Abad, Khorasgan, and Khomeini Shahr

Abstract

دانشجویان سال اول در جابه‌جایی از شهر محل زندگی به دانشگاه با چالش‌های اجتماعی و فکری مواجه می‌شوند و شکل‌‌گیری تعلق به مکان را تجربه می‌کنند. تعلق به مکان رابطة عاطفی و پیوندی مثبت بین انسان و مکان است که موجب تبدیل فضا به مکان خاص برای افراد می‌‌شود. تعلق به مکان در فرایند جذب دانشجویان به محیط آموزشی جدید ضروری است، ازاین‌رو شناخت ابعاد تعلق به مکان در طراحی محوطه‌های دانشگاهی اهمیت دارد. با تحولات روزافزون علمی و توجه به امر آموزش در فضای باز در این عرصه، اهمیت ویژة طراحی محوطه‌های دانشگاهی برای ارتقای کیفیت آموزشی روشن می‌شود. هدف در این پژوهش تبیین و اولویت‌‌بندی ابعاد تعلق به مکان در محوطه‌های دانشگاهی است. نمونه‌‌های موردی بعد از انقلاب اسلامی تأسیس و در سه کلان‌شهر، به‌دلیل مراجعات اکثر دانشجویان و با سه اقلیم مختلف، انتخاب شد که شامل دانشگاه آزاد نجف‌آباد و خمینی‌‌شهر در استان اصفهان، دانشگاه هنر اسلامی تبریز و دانشگاه آزاد بناب در استان آذربایجان شرقی، و دانشگاه صنعتی خاتم‌‌الانبیای بهبهان و دانشگاه آزاد آبادان در استان خوزستان است. پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی، به لحاظ ماهیت، توصیفی‌ـ تحلیلی و از نظر فرایند انجام، کیفی و کمی (ترکیبی) است. ابتدا پژوهش‌‌های حوزه‌‌های روان‌شناسی محیط، تعلق به مکان و محوطه‌های دانشگاهی بررسی و ابعاد تعلق به مکان استخراج گردید. همچنین مؤلفه‌های مؤثر بر ابعاد تعلق به مکان مشخص شدند. سپس نمونة محوطه‌های دانشگاهی بررسی گردید و با تکمیل فرم مشاهده و پرسش‌نامة حاصل از مطالعات نظری به ارزیابی ابعاد تعلق به مکان از دید دانشجویان پرداخته شد. بنابر نتایج، ابعاد ده‌‌گانة تعلق به مکان از منظر دانشجویان در محوطه‌های دانشگاهیِ نمونه‌‌های مورد پژوهش، دارای اهمیت‌های متفاوت بوده است که آشنایی با مکان، ریشه‌داری، معنای مکان، پیوند اجتماعی با مکان، رضایت از مکان، تعلق به مکان، پیوند عاطفی با مکان، وابستگی به مکان، پیوند با طبیعت، و هویت مکان، به‌ترتیب در اولویت‌های اول تا دهم هستند. در ادامه راهکار‌‌های طراحی مبتنی بر نظرسنجی خبرگان عرضه گردید.