Examining the Folk Medicine Elements Mentioned in Kemâleddîn Demîrî’s “Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ” in Terms of Traditional Treatment Methods

Abstract

Amaç: Meşhur Arap yazarı Kemâleddîn Demîrî, h.773/m.1372 yılında “Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ” adlı bir zooloji kitabı hazırlamıştır. Yazar hayvanlarla ilgili bilgiler verirken söz konusu hayvanla ilgili ürünlerin hangi hastalıkların tedavisinde kullanılacağına dair bilgiler de vermiştir. Bu makale, “Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ”da yer alan ve hastalıkların tedavisinde kullanılan hayvanları ve 14. yüzyılda Araplar arasındaki hastalık isimlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada, hayvanların kendilerinin veya çeşitli hayvansal ürünlerin hastalıklarda ne şekilde kullanılacağından söz edilecektir. Ayrıca eserde geçen halk hekimliği uygulamaları; gerçekçi yöntemler, büyü nitelikli yöntemler ve hem gerçekçi hem büyü nitelikli yöntemler doğrultusunda incelenecektir. Yöntem: Bu çalışma 03.12.2021 tarihleri ile 15.04.2022 tarihleri arasında hazırlanmış ve çalışmada Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ’nın Beyrut baskısından ve 2018’de Rahmi Serin tarafından yapılan Türkçe tercümesinden yararlanılmıştır. Hastalıklarda kullanılan hayvan isimleri tespit edildikten sonra bu hayvanların hangi tür hastalıklarda ne şekilde kullanıldığı belirlenmiştir. Çalışmada hastalık isimleri alfabetik olarak sıralanmış ve bu hastalıkların hayvansal ürünlerle tedavisi verilmiştir. Bu doğrultuda “Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ”da yer alan hastalıklar ve bunların hayvansal ürünlerle tedavisi, halk hekimliğinde kullanılan sağaltma yöntemleri doğrultusunda incelenmiştir. Bulgular: “Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ”da elli altı adet hastalık ismi belirlenmiştir. Bu hastalıkların bir kısmı yılan, akrep ve arı sokması sonucunda oluşan zehirlenmeleri tedavi etmeye yöneliktir. Bunların dışında diş, baş, dalak ve göz ağrılarına ve çeşitli hastalıklara yer verilmiştir. Hastalıkların tedavisinde en fazla gerçekçi tedavi yöntemleri uygulanmış ve çoğunlukla hayvansal ürünlerden yararlanılmıştır. Sonuç: Geçmişten günümüze insanoğlu; ruhsal ve bedensel yaşadığı tüm rahatsızlıklarda, hayvansal ürünleri kullanarak rahatsızlıklarını gidermeyi arzulamıştır. Hastalıkların tedavisinde gerçekçi yöntemlerle birlikte büyü nitelikli yöntemlere de yer vermiştir. “Hayâtu’l-Hayevâni’l-Kübrâ”da da hayvansal ürünlerle yapılan tedavilerin yanı sıra hastalıkları tedavi etmek için çeşitli dualara ve efsunlara yer verilmiştir.