Examination of The Metaphors of 3rd Grade Students of Islamic Sciences Regarding the Concept of Moral Maturity (Sample of Develi Islamic Sciences Faculty)

Abstract

Ahlâk ve ahlâkî farkındalık kavramları, bireyin yaşadığı şart ve koşullarda, geçirdiği olay ve durumları anlamlandırma, yorumlama ve ahlâkî bir zemine oturtması açısından önemlidir. Kişinin kendi ahlâkî düzeyine göre algıladığı dünya onun ahlâk kavramına yüklediği manayı gösterirken, ahlâkî olgunluk düzeyi de bunun davranışsal boyutta yansımalarını ifade etmektedir. Ahlâk edinimi ile gerçekleşen ahlâkî olgunluk kavramı gelişimsel süreçte hem somut hem de soyut manada bir değişim göstermektedir. Bu değişimin ana sebeplerinden biri de kişinin içerisinde bulunduğu ahlâkî gelişim basamağıdır. Bireyin ferdî ve içtimaî olarak kendini ve dünyayı algılaması, ahlâkî bir kazanımla değerlendirmesi ahlâkî gelişim düzeylerinden hangi basamakta olduğuyla yakından alakalıdır. Bunun için belirli düzlem ve aşamalarda belirlenen ahlâkî gelişim alanları bireyin sahip olduğu ahlâkî donanım ve öğelere bağlı olmakla birlikte ahlâkî olgunluk düzeyi ile de yakından ilişkilidir. Ahlâkî gelişim kuramcılarından Lawrence Kohlberg’in kategorileştirdiği ahlâk aşamaları; bireyin olaylara karşı gösterdiği tepkilere, sorulan sorulara verdiği cevaplara göre yorumlanarak ahlâkî düzey ve olgunluk analizi yapılarak belirlenmiştir. Bu çalışmamızda Kohlberg’in belirlediği ahlâk düzeyine paralel olarak İslamî İlimler Fakültesi öğrencilerinin zihinlerinde var olan ahlâk kavramından hareketle ahlâkî olgunluk kavramına dair oluşturdukları metaforlar incelenmiştir. Üçüncü sınıf öğrencileriyle sınırlı olan bu çalışmaya 58 öğrenci katılmıştır. Araştırma kapsamındaki öğrencilere yönelik “Ahlâkî olgunluk………………a/e benzer; çünkü ……………” biçimindeki eksik bırakılmış bir cümlenin yer aldığı formlar dağıtılmıştır. Bu sayede İslamî İlimler üçüncü sınıf öğrencilerinin ahlâkî olgunluk kavramına dair algılarını hangi metaforlarla ortaya koyacakları belirlenmeye ve metaforların ortak özellikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu formların bireysel olarak doldurulması istenmiş, çevresel desteklerden uzak kalınması gerektiği belirtilmiştir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) desenine göre yapılandırılmıştır. 21-23 yaş aralığında 10 erkek, 48 kızın katıldığı çalışma; nitel araştırma yapılarak değerlendirilmiş, verilen cevaplar dört temel, on yedi alt kategoriye ayrılmıştır. Metaforlar temel ihtiyaçlar, değerler, soyut ve eylemsel benzetmeler ana kategorilerinde değerlendirilmiştir. Oluşturulan temel kategorilerin alt kategorilere ayrılarak daha net bir açılım yapılması sağlanmış, verilen cevaplar ve kategoriler arasında anlamlı bir bütünlük oluşturulmaya çalışılmıştır. Verilen cevaplar doğrultusunda öğrencilerin ahlâkî olgunluk kavramına yükledikleri manalar, oluşturdukları metaforlar ve öne sürdükleri gerekçeler değerlendirilmiştir. Öğrencilerin ifade ettiği metaforları anlamlı gerekçelerle açıklaması bu çalışmanın geçerliğini etkileyen en önemli unsurdur. İslamî İlimler üçüncü sınıf öğrencilerine uygulanan bu çalışmada, metaforlar ve gerekçeler arasındaki anlamlı bağlantılar ve değerlendirmelerin yapılması sonucunda ahlâkî olgunluk kavramının eylemsel betimlemeler ve değer kazanımı yönünde bir eğilimde olduğu görülmüştür. Özellikle eylemsel benzetmeler nezdinde oluşturulan metaforlar ahlâk ve ahlâkî olgunluğun fiiliyata dönük kısmının daha ağır bastığını göstermiştir. Yapılan bu çalışma alan yazında yapılan diğer çalışmalara ve literatür bilgisine yakın sonuçlar içermekle birlikte diğer çalışmalarla arasında anlamlı bir farklılık barındırmamaktadır.