EDUCATION IN THE OTTOMAN HUMOR PRESS

Abstract

Osmanlı basın hayatının ilk örneklerinden olan Takvim-i Vekayi, Tasvir-i Efkâr ve Tercüman-ı Ahval gazetelerinden itibaren modernleşme sürecinde Osmanlı basın hayatına birçok süreli yayın dâhil olmuştur. Özellikle İkinci Meşrutiyet döneminde sayısı hayli artan gazetelerin yanında mizah basınında da ciddi bir gelişme görülmüştür. Bu gazete ve mecmuaların bazılarının yayın hayatı kısa bir süre devam etmekle birlikte bazıları uzun bir süre faaliyetlerine devam etmiştir. Mizah temasıyla yayımlanan bu gazete ve mecmualarda devletin içinde bulunduğu siyasi, sosyal, kültürel vb. birçok konuda eleştirilere yer verilmekle birlikte maarif konusu da hicvedilen konulardan olmuştur. Öğrenciler, imtihanlar, maarif bürokrasisi, liyakat, personel düzenlemeleri ve devrin en önemli eğitim öğretim kurumlarından biri olan Darülfünun gibi konularda ağılık kazanan maarif alanındaki mizah örnekleri dönemin eğitim politikaları, bu politikaların yansımaları ve eğitim öğretim alanındaki sorunların anlaşılması açısından önemlidir. Zira mizahın güldüren tarafının yanında düşündüren özelliği söz konusu sorunların ifade edilmesinde önemli bir araç olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada 19. Yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı mizah basınında öne çıkan örneklerden hareketle maarif mizah ve eleştirileri değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda dönemin maarif hayatında karşılaşılan sorunların mizah basınında önemli tespitlerle ele alındığı görülmüştür. Bu açıdan bakıldığında maarif sahasında yaşanan problemlerin kamuoyuna aktarılmasında mizah basınının güçlü bir enstrüman olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda çocukların zararlı alışkanlıkları, diploma sahibi olmanın bir liyakat ölçüsü olarak değerlendirilemeyeceği ve öğrenci talepleri dikkat çekici mizah örneklerindendir. Ayrıca maarif bürokrasisinin önemli figürlerinin gerek şahsi özellikleri gerekse düzenledikleri politikalar mizah basınının önem verdiği konulardan olmuştur.