“Divanu Lugati't-Türk'te Kadın İle İlgili Kavramlar

Abstract

Kadin, hemen her donemde uzerinde olumlu ve olumsuz dusuncelerin ileri suruldugu bir konu olarak da gorulmustur. Bazi donemlerde kadinin erkeklerin alt cinsi, bazi donemlerde ikinci sinif insan, bazi donemlerde utanilacak bir varlik ve cok az olarak da erkek ile esit bir varlik olarak degerlendirilmistir. Turk tarihinde ise kadin genel olarak erkek ile esit konumda bulunmus ve bunun icin de kari kocadan her biri digeri icin “es” olarak kabul edilmistir. Bu calismada, henuz yeni Musluman olmus olan Turk milletinin ilk ve en genis kapsamli sozlugu konumundaki Kasgarli Mahmud’un Divanu Lugâti’t-Turk adli eserinde kadin ile ilgili kavramlar ele alinacaktir. Adi gecen eserde kadin ile ilgili hemen her alanda bir ya da birkac kelimenin bulunmasi, Turk Milleti’nin kadina verdigi onemli gostermesi bakimindan onemlidir. Divan’da kadin ile ilgili kelimelerden bir kismi soyledir: Kadin anlaminda “ uragut ”, hatun anlaminda “ katun ”, anne anlaminda “ ana/hana ”, sutanne anlaminda “ awurta ”, teyze anlaminda “ kuku/kukuy ”, soylu kadin anlaminda “ kuncuy ”, hanedan soyundan gelenlen kadin anlaminda “ oqlagu katun ”, sehzade kizlari anlaminda “ tarim ”, uvey kiz anlaminda “ baldir kiz ”, cariye anlaminda “ as, ay, awincu, kacac, kiz, kumus, kun, tal bodlug, yincu /cincu, yincge kiz ”, yasli kadin anlaminda “ kurtga ”, suslenmis kadin anlaminda “ yaldrik ”, mihir anlaminda “ basin, kalin ”, dul kadin anlaminda “ tul tugsak ”, yasmak anlaminda “ buruncuk , saraguc ”, kupe anlaminda “ tolgag ”, temiz-puruzsuz anlaminda “ ozok ”, fahise anlaminda “ ekek ”, lezbiyen anlaminda “ surtuk ”, kadinin en kucuk kiz kardesi anlaminda “ baldiz ”, erkegin kucuk kiz kardesi anlaminda “ sinil ”, kadinin kucuk erkek kardesi anlaminda “ yurc ”, gelin anlaminda “ kelin, egetlig ”, kadinin enistesi anlaminda “ namija ”, agabeyin hanimi anlaminda “ yenge ”, kadinin anne, baba ve kardesi gibi yakinlari anlaminda “ tunur ”, isve ve cilve anlaminda “ kilinc ”, evlenmek anlaminda “ beglenmek ” gibi kelimeler Divânu Lugâti’t-Turk’te yer alan sozcuklerden bazilaridir.