Reakcja disulfiramowa i disulfiramopodobna – niewyjaśnione do końca interakcje leków z etanolem

Abstract

Reakcja disulfiramowa (ang. disulfiram-ethanol reaction, DER) i reakcja disulfiramopodobna (ang. disulfiram-like reaction, DLR) definiowane jako ostre zatrucie aldehydem octowym po ekspozycji na etanol wciąż pozostają problemem współczesnej farmakoterapii. Nazwy reakcji pochodzą od leku o nazwie disulfiram, po raz pierwszy zarejestrowanego w Stanach Zjednoczonych do leczenia alkoholizmu w latach 40. ubiegłego wieku. DER będąca efektem działania disulfiramu polega na blokowaniu dehydrogenazy aldehydu octowego (ALDH) powodując kumulację aldehydu octowego towarzyszącą ostrej nietolerancji alkoholu etylowego i awersję do jego spożywania. Wiele popularnie stosowanych leków wykazuje zdolność do interakcji z etanolem pod postacią DLR, której przebieg kliniczny cechuje się wysokim zróżnicowaniem, w rzadkich przypadkach prowadząc nawet do śmierci pacjenta. W przypadku leków tj. abakawir, niektórych cefalosporyn i prokarbazyny obserwowano zarówno objawy jak i mechanizm charakterystyczny dla DER. Wiele substancji czynnych tj. chloramfenikol, gryzeofulwina, metronidazol i propranolol, niegdyś uważanych za wywołujące DLR na podstawie objawów klinicznych występujących u pacjentów w przebiegu zatrucia, charakteryzuje inny mechanizm interakcji, często nieprowadzący do wzrostu poziomu aldehydu octowego we krwi, ale związany ze zmianami stężenia neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). W przypadku innych leków, omówionych w przedstawionym artykule, mechanizm nie jest poznany. Wspólną cechą wymienionych leków jest występowanie objawów, które przypominają DER. Z tych powodów przedstawione interakcje leków (innych niż disulfiram) z etanolem określane są mianem DLR. Dostępne dane dla wielu leków są ograniczone, a dla wybranych substancji opisywano jedynie pojedyncze przypadki kliniczne ostrej nietolerancji etanolu bez weryfikacji jej mechanizmu, co dodatkowo utrudnia wnioskowanie i wskazuje na konieczność dalszych badań w tym zakresie. W opisie poszczególnych leków zawarto również informacje o potencjalnym ryzyku występowania reakcji disulfiramowej pozyskane z Charakterystyki Produktu Leczniczego (ChPL) danego, dostępnego na rynku polskim preparatu.