Disiplinlerarası bir çalışma alanı olarak edebiyat ve hukuk ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada edebiyat ile hukukun kesişim noktalarına değinmek ve bu disiplinlerin ilişkili olduğu hususlara dikkati çekmek amaçlanmıştır.Edebiyat, sanatçının hayal dünyasında kur¬guladığı insan gerçekliğinin örneklerini ihtiva eder; hukuk ise kişilerin birbirleri ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen yasaları konu alan bilim dalıdır. Edebiyat ve hukuk ilişkisi araştırmaları akademik olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamış ve 1960’lardan sonra bu alanda yapılan çalışmaların sayısı artmıştır. Edebiyat ve hukukun hammaddesi dildir ve hukukun temel içerikleri bir metin aracılığıyla aktarılır. Hukuk insanların akıl ve vicdanına; edebiyat insanların duygu, düşünce ve ruhuna hitap etmesi yönüyle bu disiplinler ortak noktalarda buluşurlar. Hukuk insanı suça iten nedenleri değerlendirir, suçu önlemeye yönelik kanunlar yapar, suça ve suçluya müdahale eder. Edebiyat da insanı suça iten nedenlerden yola çıkar; fakat hukuktan farklı olarak insanı yargılamak yerine onu anlamaya çalışır. “Edebiyat ve hukuk” edebiyat ile hukuk açısından kazanımları olan biralandır. Edebiyat, hukukçuların çalışmalarına nasıl yardımcı olabilir? Kurgudan elde edilen bilgiler hukukta nasıl kullanılır? Edebiyat hukuktan nasıl beslenir? Hukuki konular edebiyatta nasıl yer alır gibi soruların cevapları edebiyat hukuk ilişkisini ortaya koyar. Hukuk, kültürel içeriklerin yanı sıra güç bağlantılarını da yansıtan dilsel ve sosyal bir fenomen olarak kelimelerde saklıdır ve kelimelerle yeniden inşa edilir. Hukuk kurallarının nasıl yazıldığı, toplumun bunları nasıl anladığı ve bu kelimelerin arkasında nelerin saklı olduğu hususları önemlidir. Hukukçu tarafından verilen bir karar toplum nezdinde ikna edici, vicdanları rahatlatıcı, şüpheleri giderici ve işlevsel olmalıdır. Hukuk eğitiminde edebiyattan istifade edilmesinin, doğru ve vicdani kararlar alınmasında etkili olacağı noktasında fikir birliği bulunmaktadır. Yargıçlar karar verirken kullanacakları prosedür ve teknikleri edebî kurgudan türetebilirler. Buna ek olarak edebiyat, bir metni algılama ve muhakeme etme yeteneğini artırır ve hukuki metinleri yorumlama melekesini geliştirir. Suç, ceza, adalet, eşitsizlik, işkence, vicdan edebiyat ve hukukun ortak konularıdır. Dünya edebiyatında “klasik”unvanına sahip eserler daha çok hukukun alanına giren suç ve cezadan hareketle kaleme alınmıştır: Sefiller, Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler, Dava, Fareler ve İnsanlarakla ilk gelen eserlerdir. Edebî eserlere konu olan hukukikonular ve hukuksuzluklar, yargı mensuplarına yönelik eleştiriler, toplumda hukuksuzluklara karşı kamuoyu oluşmasına zemin hazırlar. Bu yönüyle edebîeserler, hem hukuktan beslenmesi hem de hukukçulara kılavuzluk rolüyle önemli bir işleve sahiptir.