Craftsmen in the Transfer of Cultural Memory: The Case of Safranbolu Demirciler Çarşısı

Abstract

Bir toplumdaki normlar, gelenekler, inanışlar ve yaşam biçimlerinin tümünü kapsayan kültür, ortak değerlere dair birliktelik içermektedir. Kültüre ait anlamlar dizisinin sonraki kuşaklara aktarımıyla oluşan kültürel bellek, sözlü kültür ve yazılı kültür ögeleriyle inşa edilmektedir. Tekrarlama, canlandırma ve hatırlama unsurlarıyla biçimlenerek atasözleri ve deyimlerle sürdürülen kültürel bellek, destanlar ve anılarla geçmişi bugüne bağlamakta, ritüellerle belirgin hale gelmektedir. Kentler, mekânsal ögeleri anısal olarak bünyesinde taşıyarak o toplumdaki hayat biçimi, sosyal ve ekonomik düzene dair imgeler barındırmaktadır. Kentin hafızası mekânsal unsurlarla nitelik kazanmakta, imgelerin taşıdıkları anlamlar itibarıyla farklı zaman dilimlerinde çeşitli tekrarlamalarla evirilerek diri tutulmaktadır. Türk kültüründe tarihsel süreç içerisinde çeşitli efsane, mit, inanış ve anlatılara konu olan demir, kültürel bellekteki mühim bir olgu olarak yer almakta ve kültürel belleğin aktarıcıları olarak demirciler usta-çırak ilişkisi dahilinde kültürel bellek aktarımını gerçekleştirmesi yönünden varlık göstermektedir. Başta demircilik olmak üzere birçok zanaata ev sahipliği yapan ve 1994‘te UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan Safranbolu, kültürel belleğin temsili konusunda araştırma yapılacak bir kent sahasıdır. Çalışmada, 1796’da Safranbolu’da kurulan Demirciler Çarşısı’ndaki ustalarla görüşülerek demirin ve demircilerin Türk kültüründe taşıdığı ehemmiyet kültürel bellek bağlamında incelemiştir. Durum çalışması uygulanarak demircilerin ifade edegeldikleri unsurlar tetkik edilmiş, kültürel belleğin aktarıcıları olarak demircilerin zanaatlarını devam ettirdikleri çarşıda, meslek geleneklerini yeniden inşa süreciyle sağladıkları anlaşılmıştır.