Compound noun types in Turkish

Abstract

Birleşik isimler, yeni bir kavramı karşılamak için iki veya daha fazla kelimenin bir araya getirilmesiyle oluşan yeni kelimelerdir. Anlam bakımından iki tür birleşik isim vardır: 1. Belirtili birleşik isimler: taş fırın, çayevi. Belirtili birleşik isimler iki unsurdan oluşur. Birinci unsur, belirten; ikinci unsur ise belirtilendir. Ayrıca ikinci unsur, birleşik ismin baş unsuru olarak tanımlanır. Her bir unsur, birden fazla sözcük türünden oluşabilir. Fakat bu tür birleşik isimlerde baş unsur, hiçbir zaman yalın bir sıfat olmaz. Yalnız bu gruba ait olan kalıplaşmış birleşik isimlerde yalın bir sıfat birinci ve ikinci unsur olabilir: karabaş birleşik kelimesinin birinci, sırtıkara kelimesin ikinci unsuru bir sıfattır. 2. Belirtisiz birleşik isimler: alışveriş, demirbaş. Belirtisiz birleşik isimler de iki unsurdan oluşmaktadır. Her bir unsur da birbirinden farklı sözcük türünden oluşan birden fazla öğeden oluşabilir. Belirtisiz birleşik isimlerde belirtili birleşik isimlerden farklı olarak bir baş öğe bulunmaz, her kelimenin kendi başına bir anlamı vardır. Birleşik isimler ayrı ve bitişik yazılabilir. Bazı birleşik isimler ayrı yazıldığında anlamı da değişir: aslanağzı bir çiçektir ve aslan ağzı ise herhangi bir aslanın ağzı demektir. Ayrıca birleşik isimler, biçimbilimsel olarak isim, fiil, sıfat vb. gibi çok çeşitli kelime türleri ve bazı eklerle yapılır. Birleşik isim yapılarında en önemli eklerden birisi de Türkçeye özgü iyelik ekidir. Bu ek bazı birleşik isimlerde anlam ayırt etmektedir, kadın doktor ve kadın doktoru gibi.