British Council, Village Institutes and Searching the Ways of the Cultural Diplomacy on the War Circumstances

Abstract

Türkiye’de Cumhuriyet’in ilandan sonra siyasal alandaki devrimlere hız
 verilmesiyle çağdaş bir devlet yapısı oluşturulmak istenmiş, girişilen radikal
 reformlarla yalnızca idari modernleşme hedeflenmemiş, bunun yanında toplumsal yapının
 da dönüştürülmesi için önemli adımlar atılmıştır. Ancak, siyasal alanda umulan değişimin
 kısa sürede elde edilmesinden farklı olarak, Osmanlı’dan devralınan katılaşmış
 ve geri plana itilmiş insan sermayesini dönüştürmek bilindiği gibi kolay
 olmamıştır. Her şeyden önce, şehir merkezlerinde toplulaşmış okur-yazar kesimin
 genel nüfusa göre oldukça düşük bir oranı teşkil etmesi, Cumhuriyet
 idarecilerinin yüz yüze kaldıkları ciddi bir sorundur. Öte yandan 1928 yılında
 Latin harflerinin kabulünden sonra vatandaşların eğitilmesi meselesi dönemin temel
 gündem maddelerinden birini oluşturmuştur. Bilindiği gibi, toplumsal
 kalkınmanın temel dinamiklerinden biri olan nitelikli insan sermayesinin elde
 edilmesi için Cumhuriyet’in ilk yıllarında yoğun çabalar sarf edilmiştir. Bu
 doğrultuda 17 Nisan 1940 tarihinde kabul edilen 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu
 ile okul ve öğretmenden yoksun bölgelere ulaşılmaya çalışılarak taşranın eğitim
 ihtiyacına cevap verilmeye çalışılmıştır. Köy Enstitüleri ile ilgili genel
 kabulün aksine bu sistemle yalnızca öğretmen değil, aynı zamanda teknisyen,
 sağlık personeli ve modern tarım tekniklerinden haberdar eğitimli yeni bir
 insan profili yetiştirilmeye çalışılmıştır. Köy Enstitüleri’nin 1940’ların
 sonlarından itibaren, bir dönüşüm sürecine girildiği bilinmekle birlikte, bu
 enstitülerin Anadolu aydınlanmasının özgün bir örneği olduğu gerçeği göz önünde
 tutulmalıdır. Nitekim bahse konu olan dönemde Türkiye’de faaliyet gösteren
 British Council yetkililerinin Londra’daki merkez büroyla yazışmalarına konu
 olan Köy Enstitüleri özgün ve dikkat çekici ölçüde başarılı bulunmuştur.
 Dahası, British Council yetkililerinin girişimleriyle Köy Enstitüleri ve
 İngiltere’de benzer faaliyetler yürüten Young Farmers Club arasında eğitim
 temelinde işbirliği kurulması için çalışılmıştır. Hatta o dönem için radikal
 sayılabilecek öğrenci değişim programı gibi uygulamalar için de British Council
 yetkilileri Köy Enstitüleriyle işbirliği olanağı yaratmaya çalışmışlardır. Bu
 çalışmada incelenen British Council evrakından yola çıkılarak Cumhuriyet döneminde
 girişilen reformlar arasında günün şartlarından doğmuş, özgün bir uygulama olan
 Köy Enstitülerine farklı bir pencereden ışık tutulmaya çalışılmıştır.