BİR ORTA ÇAĞ KAYNAĞI OLARAK NOVGOROD KRONİĞİ: TARİHSEL DEĞERİ VE MUHTEVİYATI

Abstract

Rus kronikleri ya da Rus yıllıkları Rusların Hıristiyanlığa geçişlerini müteakiben Bizans’ın yıllık yazma geleneğinden etkilenmeleri neticesinde ortaya çıkmıştır. XII. yüzyılda başlayan bu gelenek özellikle XIV. yüzyılda tüm Rusya’ya yayılmıştır. Rus yıllıkları, Türk-Slav/Rus münasebetleri konusunda bugün sahip olduğumuz bilgilerin ana kaynağıdır. Novgorod’da yazılan yıllık nüshaları Rus yıllıklarının en eski ve önemlilerindendir. Kilise ve manastırlarda yazılmış olsa da bu yıllıkların en eski nüshaları ne yazık ki zamanla kaybolmuş ve günümüze kadar ulaşamamıştır. XIV. yüzyılda Rus ülkesinin çeşitli yerlerindeki büyük manastırlarda çok sayıda yıllık yazılmış ve zamanla içinde Novgorod'da yazılan nüshaların da yer aldığı “yerli” yıllık geleneği oluşmuştur. 
 Novgorod Kroniği erken dönem Rusya tarihinin temel yazılı kaynaklarının en önemlisi ve en iyi bilinenidir. Novgorod'da kronik yazımı çok erken başladı, zira Novgorod Kroniği ilk Rus yıllığı olarak kabul edilen Povest Vremennıh Let (Geçmiş Yılların Hikayesi)’in Nestor Nüshasından (Nestor Kroniği) bir dizi öge içermektedir. Kroniği yazan ve koruyanların din adamları olması, bazı yazıcıların kendilerini salt rahip olarak adlandırmasının ötesinde eserin genelinde yoğun bir dini eğilim bulunmaktadır. Bu durumun doğal sonucu olarak Novgorod Kroniği kilise meselelerine bolca değinmektedir. Bu dini notlar dönemin politik konularına ve sosyal koşullarına ışık tutmaktadır. Kroniğin mevcut en eski kopyası, XIII. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen Synodal Nüshası (Sinod Parşömeni) olarak adlandırılır. İlk basımı 1841'de yapılmış olup, halen Devlet Tarih Müzesi'nde korunmaktadır.
 Orta Çağ tarihinin ana kaynaklarından biri olan Novgorod Yıllığı farklı kişilerin kaleminden çıkmış ve günümüze kadar ulaşmıştır. Novgorod Yıllığı, 1016-1471 yılları arasındaki hadiseleri konu almaktadır. Novgorod Kroniği, Nestor Kroniği’nin bıraktığı yerden Rus tarihini devam ettiren birkaç yerel kronikten biridir. Genel olarak tipik Rus yıllığı olmakla birlikte, tek düze bir siyasi devrimler kataloğu olma özelliği de taşımaktadır. Novgorod Kroniği, Rurikidler hanedanının knyazları (prensleri), şehrin valileri ve başpiskoposları hakkında bilgi vermektedir. Bu alan ve belirli konular için malzeme değeri yüksek olan yıllık, Kumanlar, Almanlar, Moğollar, Litvanyalılar ve Hanse Birliği ile ilgili detaylı bilgiler vermektedir. Söz konusu milletlerin Novgorod ve çevresine yapmış oldukları saldırılar, savaşlar yıllıkta bazen detaylı bazen ise önemsiz bir hadiseymiş gibi anlatılmaktadır. Kalka Savaşı, Tannenberg Savaşı, Kulikova Savaşı, Neva Muharebesi, Novgorod Yıllığı’nda anlatılan önemli savaşlardır. Novgorod Kroniği, on üçüncü yüzyılın başlarında, Konstantinopolis'in Latin haçlılara düşüşü hakkında ayrıntılı bilgi verirken, ülkeye çok daha yakın olan gelişme olarak bir diğer Latin Haçlıları Almanların gelip doğu Baltık'ta koloniler inşa etmesine daha az dikkat kesilmektedir. Yıllık eksik ve kronolojik olarak hatalı bilgiler vermekle beraber, Slav coğrafyası ve bu halklarla iletişim kuran milletlerin tarihlerinin ele alınması açısından doyurucu bilgiler içermektedir.