Bogac Han in Dede Korkut

Abstract

Yaşadıkları coğrafya ve iklim koşullarıyla uyum içerisinde hayatını devam ettirmiş Türklerin tarihinde ve Türk halk edebiyatında destanlar önemli bir yere sahiptir. Dede Korkut Destanları Türk destanları içerisinde önemli bir yere sahiptir. Dede Korkut’ta birçok kişi adı geçmektedir. Bunlardan biri Boğaç Han’dır. Boğaç Han’ın adı Dede Korkut Kitabı’nda bir boyda geçmektedir. Dede Korkut’ta önemli bir yere sahip olan Boğaç Han tipinde en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu’nun kökleri tarihi-mitolojiktir. Destanın eski devirlere uzanan bir en alt tabakası olabilir. Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu aslında üzücü bir tarihi olayın, baba-oğul arasındaki bir taht ve hükümdarlık mücadelesinin destanileşmiş, masumaneleşmiş bir yansımasıdır. Konusu, Türk ve dünya tarihinde benzerleri görülen bir olaydır. Bu durum destanın tarihi yönüyle ilgilidir ve destanın tarihi bağlarını yansıtmaktadır. Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu’nda, Kırk Mert, eski Türk hükümdar, bey ve teginlerinin yanlarında yer alan bürokratik yapının, görevlilerin destani bir yansımasıdır. Destanda Kırk Mert sonradan Kırk Namert’e dönüşmüştür. Destandaki Kırk Namert ise, hükümdarın yanındaki kötü niyetli ve çıkarcı kişilerin, beylerin ve onların yönetimindeki yozlaşmış bürokratik yapının bir yansımasıdır. Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu birçok mesajlar vermektedir. Bu makalede, Dede Korkut’taki Boğaç Han; adı, ailesi, tarihteki, Dede Korkut’taki ve destanlardaki yeri incelenmiştir.