İBNÜ’L-ARABÎ VE SADREDDİN KONEVÎ KÜTÜPHANESİNİN İZİNDE: YUSUF AĞA YAZMA ESER KÜTÜPHANESİ 4690 NUMARADA KAYITLI MECMUA ODAĞINDA İLERLEYEN BİR ARAŞTIRMA

Abstract

Bu çalışma İslam ilahiyat ve felsefe ilimlerinin önemli eserlerini barındıran kıymetli bir mecmuayı (Yusuf Ağa YEK, nr. 4690) merkeze alan bir araştırmadır. Mecmuada farklı zamanlarda istinsah edilen tasavvuf, fıkıh, hadis, teorik fizik, tıp, zooloji, psikoloji ve metafizik muhtevasına sahip altı ayrı metin bulunmaktadır. Tamamı eksik bu nüshaların çoğunun hangi eser ve müellifinin kim olduğu özel incelemeyle anlaşılabilecek durumdadır. Ayrıca, geç tarihli ciltlemede varaklar yanlış yerleştirilmiş, metinlerin iç sırası bozulmuştur. Mecmuada üçüncü sırada yer alan metin, İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî’ye ait Ma‘rifetü envâi ilmi’l-hadîs’tir. Bu nüshanın zahriye sayfasında Sadreddin Konevî’nin mülkiyetinde ve vakfedilmiş kitapları arasında olduğuna yönelik kayıtlar mevcuttur. Bu bilgiyi merkeze alarak ilerleyen çalışma, mecmuadaki eserlerin Konevî’nin kendi zaviyesine vakfettiği kitaplar arasında yer aldığı, zamanla bu eserlerin cilt bütünlüklerinin bozulduğu ve mevcut kısımların çok sonraları oluşturulan bu mecmua içine derç edildikleri sonucuna ulaşmıştır. Ma‘rife’nin diğer yarısının, aynı kütüphanenin 5439 numaralı mecmuası içinde yer aldığı tespit edilmiştir. Çalışma, mecmuadaki ilk metnin İbnü’l-Arabî’ye ait Ukletü’l-müstevfiz olduğu, 598/1202 öncesinde telif edilmiş olan bu eserin 627-638/1229-1240 arasında müellif tarafından düzenlenerek ikinci kez telif edildiği ve elimizdeki nüshanın ikinci versiyonun müellif metni olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bir diğer önemli metin, Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’ye ait el-Kitâbü’l-mu‘teber nüshasıdır. İlk sayfasında Konevî’nin bizzat yazdığı içerik tasvirini barındıran nüsha, büyük ihtimalle filozofun öğrencisinin öğrencisi Şemseddin İbn Hebel’in, I. Keykâvûs döneminde Konya’ya gelmesi vesilesiyle Konevî kütüphanesine intikal etmiştir. Mecmuadaki durumu tam bir muamma olan ikinci metin, Alâeddin el-Üsmendî’nin Muhtelefü’r-rivâye’sidir. Mecmua, müteahhir dönem âlimlerinin dinî ve felsefî ilimlere yönelik kapsamlı ilgilerinin açık bir örneğidir. Makale ekinde, kıymetine binaen Ukletü’l-müstevfiz metni neşredilmiştir. Ayrıca, bilgi ve karşılaştırma imkânı sağlamak için, mecmuadaki eserlerin ilk-son sayfalarının ve İbnü’l-Arabî ile Konevî’nin el yazılarının görsellerine yer verilmiştir.