Artvin-Ahıska Ağızlarındaki /–(y)AnçA(y/ğ)i/ Biçimbirimi Üzerine

Abstract

Artvin’den Ahıska’ya uzanan çizgide yer alan ağız bölgesi, her ne kadar Anadolu ağızlarının doğu grubu içinde değerlendirilmekteyse de içinde barındırdığı Oğuzca dışı dil unsurlarıyla bu ağızlardan ayrılmaktadır. Bu makalede ele alınıp incelenen /–(y)Ança(y/ğ)i/ biçimbirimi de bahsedilen unsurlardan birini teşkil etmektedir. Çalışmamızda biçimbirimin evvela tarihî ve çağdaş Türk lehçeleri içinde yayılımı ele alınmış, sonra yapısı ve işlevleri üzerinde durulmuştur. Bu biçimbirimin aynısı veya benzerlerinin tarihî lehçelerden Kıpçak, Harezm ve Çağatay Türkçelerinde; çağdaş lehçelerden ise Kazan Tatar, Karaçay-Malkar, Kumuk, Nogay, Kazak, Karakalpak, Kırgız, Özbek, Türkmen ve Yeni Uygur Türkçelerinde kullanıldığı tespit edilmiştir. Artvin-Ahıska ağızları hariç ölçünlü Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi ağızlarında, Irak, Suriye, Gagauz ve Azerbaycan Türkçesi metinlerinde belirlenememiştir. Ancak az sayıda örnekte Gürcistan-Borçalı Terekeme-Karapapah Türkçesi ile Güney Azerbaycan Türkçesi ağızlarında Artvin-Ahıska ağızlarıyla paralel bir biçim ve kullanımla yer aldığı görülmüştür. Türkmen Türkçesindeki varlığını, Çağatay Türkçesinin tesiriyle açıklamak ve bu biçimbirimin Oğuz grubu lehçelerinde ortak unsur olmadığını iddia etmek doğru olacaktır. Dolayısıyla /–(y)Ança(y/ğ)i/ biçimbiriminin Artvin, Ahıska ile Borçalı Terekeme-Karapapak ve Güney Azerbaycan ağızlarındaki kullanımının ancak bölgedeki Oğuz dışı Türk yerleşimleriyle izah edilmesi mümkün görülmektedir.