Aristoteles’in Tarih Algısının İbn Haldûn’un Tarih Felsefesi İle Benzerliği Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Tarih felsefesi en basit tanımıyla tarihin felsefi bir zihinle telakkisi, bir nevi felsefileştirilmesi veya felsefileştirilmiş halidir. Genel kabul, tarih felsefesini isim olarak ilk dillendirenin Voltaire ve kurumsal manada bir disiplin haline sokan kişinin de Vico olduğu üzerinedir. Her ne kadar genel kabul bu yönde olsa da aslında bu iki isimden çok daha önce ilk olarak Aristoteles ve sonrasında da İbn Haldûn, çeşitli yöntem ve söylemlerle tarihin ancak felsefi bir mahiyete bürünmek suretiyle değer ve anlam kazanacağı minvalinde bir yaklaşım ortaya koymuştur. Böylelikle de tarih felsefesinin ilk nüvelerinin oluşturulmasına katkıda bulunmuşlardır. Aristoteles ve İbn Haldûn’un tarih anlayışlarını veya tarih felsefelerini karşılaştırmayı amaç edinen bu çalışma; hem Aristoteles’in hem de İbn Haldûn’un aralarındaki birtakım basit nüansların sayılmaması halinde, tarihin, sadece felsefi bir karaktere sahip olmakla kıymetli olabileceği düşüncesinde hemfikir olduklarını ortaya koymaktadır.