Analiza farmakoterapii seniorów na podstawie samodzielnie sporządzanych wykazów stosowanych preparatów, w kontekście prowadzenia usługi przeglądu lekowego w Polsce

Abstract

Przedmiot badań Zjawisko starzenia się społeczeństwa jest jednym z czynników wpływających na rozpowszechnienie idei opieki farmaceutycznej. Z powodu zmian zachodzących w organizmie, seniorzy stanowią grupę pacjentów, która przyjmuje najwięcej leków i jest najbardziej narażona na problemy lekowe. Aktualnie, opieka farmaceutyczna w Polsce znajduje się na wczesnym etapie rozwoju. Jednocześnie, pacjenci mogą być niewystarczająco świadomi możliwości uzyskania porad farmaceutycznych lub skorzystania z wybranych usług. W ostatnim czasie zakończył się pilotażowy program przeglądów lekowych – jednej z pierwszych, zaawansowanych usług opieki farmaceutycznej, która ma być świadczona w polskich aptekach. Wciąż jednak nie powstała dostateczna ilość badań, uwzględniających warunki polskiego systemu ochrony zdrowia, które pomogłyby określić konkretne wymogi i sposób prowadzenia tej usługi. Cel badań Celem badania była analiza samodzielnie wypełnianych wykazów preparatów, stosowanych przez pacjentów w wieku powyżej 60 lat, pod kątem określenia ich liczby i rodzaju oraz wykrycia wybranych problemów z nimi związanych. Jednocześnie, przy pomocy kwestionariusza, zbadano opinię pacjentów na temat samodzielnego sporządzania wykazu stosowanych preparatów oraz zweryfikowano możliwość wykonania tego zadania bez pomocy farmaceuty, m.in. w odniesieniu do popełnionych błędów. Ponadto, oceniono wiedzę i opinię pacjentów dotyczące usługi przeglądu lekowego. Materiały i metody W badaniu posłużono się anonimowym, papierowym kwestionariuszem zawierającym: podstawowe informacje o pacjencie, wykaz preparatów stosowanych przez pacjenta w formie tabeli wraz z instrukcją wypełnienia oraz ankietę, składającą się z pięciu pytań, dotyczących opinii pacjentów na temat samego kwestionariusza oraz idei przeglądu stosowanych preparatów. Dystrybucję i gromadzenie kwestionariuszy przeprowadzono w kilku aptekach ogólnodostępnych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Zebraną bazę danych przeanalizowano pod kątem podstawowych parametrów statystycznych za pomocą programu Statistica 13.1. Wyniki Wśród 121 seniorów uczestniczących w badaniu, średnia liczba stosowanych leków wyniosła ponad 5. Pacjenci wskazywali głównie leki wydawane na receptę, z polecenia lekarza. Leki układu sercowo-naczyniowego (ATC C) stanowiły najczęściej stosowaną grupę produktów leczniczych. 12 seniorów (10% grupy badanej) kwalifikowałoby się do niedawno prowadzonego pilotażu przeglądu lekowego, ponieważ zadeklarowało stosowanie na stałe nie mniej niż 10 leków, w tym co najmniej 2 z kategorii ATC C. Blisko połowa respondentów zgłosiła występowanie problemu lekowego, którym najczęściej było zapominanie o przyjęciu leków oraz wysoki koszt terapii. Mniej niż 20% seniorów miało świadomość o możliwości spisania i sprawdzenia swoich leków przez farmaceutę, a tylko 12% osób otrzymało propozycję wykonania usługi przeglądu lekowego. Więcej niż połowa badanych nie miała trudności z samodzielnym sporządzeniem wykazu stosowanych preparatów, jednakże 47% ankiet nie było wypełnionych w prawidłowy sposób lub pominięto w nich niektóre kwestie. Ponadto, większość seniorów nie wyraziła zainteresowania wsparciem farmaceuty przy tworzeniu listy leków. Natomiast, co druga osoba zauważyła potrzebę prowadzenia usługi przeglądu leków. Wnioski Statystyczną osobę badaną charakteryzowała wielolekowość. Tylko co dziesiąty senior spełnił kryteria kwalifikacji do programu pilotażowego przeglądów lekowych (przyjmował na stałe nie mniej niż 10 leków, w tym co najmniej 2 z kategorii ATC C). Blisko połowa respondentów poprawnie wypełniła listę przyjmowanych preparatów na podstawie otrzymanego kwestionariusza. Ten, i podobnie stworzone dokumenty, mogą stanowić narzędzie dla farmaceutów, pomagające w optymalizacji ich czasu pracy, podczas wykonywania przeglądu lekowego. Liczba zgłaszanych przez pacjentów problemów, związanych z farmakoterapią, wskazuje na konieczność prowadzenia przeglądów lekowych, w celu poprawy efektywności leczenia. Równocześnie, istotne jest wprowadzenie dodatkowej edukacji pacjentów dotyczącej tej usługi, w celu zwiększenia ich wiedzy i świadomości, a także rozpowszechnienia samej usługi.