An Unknown Work of Avicenna: The Commentary on the Theology of Aristotle in the Context of Kamāl and Mushāhada

Abstract

Bu çalışmada, İbn Sînâ felsefesinde nefis-akıl ilişkisinin özünü oluşturan entelektüel deneyim ekseninde filozofun Kitâbü’l-İnsâf’ta Üsûlûcyâ üzerine kaleme aldığı Tefsîru Kitâbi Üsûlûcyâ başlıklı yorumu mercek altına alınmıştır. Bu bağlamda, araştırmamızın çatısını temel olarak iki bölüm oluşturmaktadır. Birinci bölümde, Üsûlûcyâ yorumunun odağında İbn Sînâ’da entelektüel deneyimin kavramsal boyutunu ifade eden yetkinlik fikri ele alınmıştır. İkinci bölümde ise, söz konusu deneyimin görsel boyutuna tekabül eden müşâhede tecrübesi incelenmiştir. Metinler arası bir okuma gerçekleştirdiğimiz bu incelemenin temel amacı, bir taraftan Üsûlûcyâ yorumu ile Kitâbü’ş-Şifâ ve el-İşârât ve’t-tenbîhât gibi ana eserler başta olmak üzere İbn Sînâ külliyatı arasında mukayese yaparak İbn Sînâ’nın yorumlarının onun öteki eserlerinde benimsediği felsefî ilkeleri yansıtıp yansıtmadığının izini sürmek, diğer taraftan İbn Sînâ’nın sistemi açısından Tefsîru Kitâbi Üsûlûcyâ’nın bize ne kattığı sorusuna cevap aramaktır. Bunun için, metinsel karşılaştırma metodunun yanı sıra, eleştirel okuma ve sistematik analiz yöntemlerine de müracaat edilmiştir. Sonuçta, Tefsîru Kitâbi Üsûlûcyâ’nın İbn Sînâ’nın felsefî sisteminin temelleriyle uyum içinde olduğu ve modern literatürde büyük ölçüde göz ardı edilmiş olmasına rağmen esasında filozofun devasa külliyatı içerisinde mümtaz bir konuma sahip olduğu görülmüştür.