An Observation on the Ottoman-Russian War 1768-1774 in the Light of the Court (Tereke) Records: The Death on the Front, The Legal Processes and The Woman.

Abstract

Yenilgi ile sonuçlanan 1768-1774 Rus Savaşı, Osmanlı Devleti’nin önemli toprak parçasına ve Avrupa’da prestij kaybına uğradığı bir dönüm noktasıdır. 20. yüzyıldan itibaren savaşların toplum üzerindeki etkileri basın, görsel malzeme, edebi ürünler ve resmi belgeler aracılığıyla tespit edilebilmekte iken 18. yüzyıl Osmanlı savaşlarının sosyal arka planını anlamaya yönelik malzeme oldukça sınırlıdır. Bu anlamda Osmanlı tarihinin sosyal yönüne de ışık tutabilecek en önemli kaynaklardan biri Şeriyye Sicilleri’dir. Savaşın sosyal yönünün ele alınacağı bu çalışmada sicil kayıtlarından yola çıkılarak savaşta ölen/şehit düşen bazı askerlerin mahkemeye yansıyan davaları incelenmiş olup, savaşın arka planında gerçekleşen toplumsal olaylar, Kısmet-i Askeriye Şeriyye Sicilleri ışığında değerlendirilmiştir. Sicil kayıtlarına göre cephede 1594’ü bulan ölümlerin ardından gelişen hukuki süreçler ve devamındaki hadiselere mercek tutulmuştur. Savaşa İstanbul’dan katılanların cephede vuku bulan vefatlarından sonra gelişen hukuki işleyiş, onlara ait eşyaların İstanbul’a aktarımı ve burada devam eden muameleler ekseninde, ailenin sorumlusu olarak kadınların rolleri öne çıkmaktadır. Cephede ölenlerin özellikle eşleri bu aşamalarda önemli görevler icra etmekte, geride kalan mirasın paylaşımının getirdiği vasi olma, alacak-verecek, satış ve ticari bir takım işlemlerin içerisinde yer almakta idiler. Bu görev dağılımında kadınların sorumluluk paylarının oldukça büyük olduğu gözlenmiştir. Cephede ölen ve kimsesi olmayan erkekler, yakınlarına ulaşılamayan kişilere ait eşyalar ise devletin resmi birimleri ve memurları tarafından korunmakta ve hukuki takibi yürütülmekte idi. İstanbul dışından savaşa katılanların da ölümlerinden sonra ailelerin İstanbul’a gelerek onlara ait eşyayı teslim alması savaşın sosyal yansımaları olarak ele alınmıştır.