AMPK’nın Doğal Aktivatörleri ve Hastalıklarla İlişkisi

Abstract

AMP (Adenozin monofosfat) ile aktifleştirilen protein kinaz (AMPK), enerji üreten yolları aktive edip enerji tüketen yolları inaktive ederek enerji homeostazını sağlayan bir düzenleyicidir. AMPK, serin/treonin kinaz ailesine aittir ve yapısal olarak üç alt birimden (α, β ve γ) oluşmaktadır. Biri hücresel AMP seviyelerinde artış, diğeri LKB1 (serine–threonine kinase liver kinase B1), CaMKKβ (Ca2+/calmodulin-dependent protein kinase β), TAK1 veya MLK3 ile α alt biriminin aktivasyon döngüsünde Thr172’nin fosforilasyonu yolu olmak üzere, AMPK iki mekanizma ile aktive edilebilmektedir. AMPK’nın aktivasyonu ile yağ asitleri, glikojen ve kolesterol sentezinin inhibasyonu sağlanırken; yağ asidi oksidasyonu, insüline bağımlı olmaksızın GLUT4 (glukoz taşıyıcı tip 4) translokasyonu ve otofaji işleminin aktivasyonu sağlanmaktadır. AMPK hastalıklar üzerine olan etkisini, çeşitli faktörler ile aktive olduktan sonra birçok metabolik ve fizyolojik yolağı düzenleyerek göstermektedir. AMPK aktivasyonunun arttırılmasının prediyabet, diyabet, obezite ve kanser gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde önemli bir rol oynadığı görülmüştür. AMPK aktivitesini etkileyen pek çok etken bulunmaktadır. Sentetik ilaçlar, doğal bileşenler ve egzersiz bu aktivatörler arasında yer almaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, özellikle bu ürünler arasında AMPK’nın aktivasyonunu etkileyen doğal bileşenlere odaklanmıştır. Bu derlemenin amacı berberin, resveratrol, kurkumin, ginseng vb. gibi doğal bileşenlerin AMPK aktivasyonu ve hastalıklar üzerine etkisini incelemektir.