Ahmed Cevdet Paşa'nın Askerî Tarihçiliği

Abstract

Devlet adamlığının yanı sıra alanında ilk olan eserler kaleme alan Ahmed Cevdet Paşa (1823-1895), Türk tarihçiliğinde klasik vakanüvis geleneğinin ötesine geçerek bugün kullandığımız anlamda tarih metodolojisi ve bilimsel disipline yakın usuller kullanan ilk müverrihlerimizdendir. İlmiye kökenli olan Cevdet Paşa’nın geniş kaynakça kullanımı, kaynaklardan yararlanma tarzı, kaynakları tenkite tabi tutması, metin inşası, meselelere mukayeseli yaklaşımı ile kendine has üslubu onu kendinden öncekilerden ayıran başlıca özelliklerdendir. Askerî tarih alanında yazdıkları da yine ilk örnekler olmasının yanında pek çok istisnayı ihtiva eder. Ancak Cevdet Paşa’nın askerî tarihin alanına giren metinleri, bugüne kadar bilimsel araştırmalara konu edilerek öne çıkan özellikleri ortaya konulmuş değildir. Literatürdeki boşluk nedeniyle bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda yetiştirdiği önemli münevverlerin başında gelen Ahmed Cevdet Paşa’nın özgeçmişinden ve eserlerinden kısaca bahsedildikten sonra bilhassa Tarih-i Cevdet adlı eseri üzerinden Cevdet Paşa’nın askerî tarih yazımındaki ayırt edici özelliklerinin ortaya konulmasına gayret edilmiştir. On iki ciltlik Tarih-i Cevdet adlı eserin esas alınmasının sebebiyse Cevdet Paşa’nın 1774-1826 yılları arasındaki olayları kaleme aldığı tarih yazıcılığındaki en iyi uygulamaları görebileceğimiz yegâne eserin bu olmasıdır. Ortaya çıkan sonuçlar itibariyle Cevdet Paşa’nın esaslarını belirlediği temel ordu modeliyle askerî teorisyen olarak ifade edilebilecek seviyede askerî konulara hâkim olduğunu ve muharebe anlatımlarında uyguladığı metodolojiyle de Türk askerî tarih yazıcılığında dönüm noktası teşkil edecek ilk örnekleri kaleme aldığını ifade etmek mümkündür.