Afyon Paşa Camii’nin Günümüz Cami Mimarisine Örnekliği Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Camiler Müslümanların hayatında vazgeçilmez ibadet ve toplanma mekânlarıdır. Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından kullanım biçimlerine yönelik ilk izlenimleri öğrendiğimiz bu yapılar, zamanla fethedilen yeni şehirler ve dinin farklı milletlerden mensupları ile gelişmiş ve değişime uğramıştır. Böylelikle İslâm’ın yayıldığı çeşitli coğrafyalarda birbirinden güzel, bölgesel malzemeler ile ve ihtiyaca yönelik ibadet mekânları inşa edilmiştir. Tarihi süreçte incelediğimizde Cumhuriyet dönemi, Anadolu Camileri açsından telafisi zor bir sürecin ilk adımlarını oluşturmuştur. Dönemin politik hareketliliği, çeşitli reform talepleri ve öncüllerdeki değişim cami imar geleneğini sekteye uğratmıştır. Halkın ibadet ihtiyacını karşılama amacıyla mimari bilgi ve imar geleneğinden uzak biçimde yaptırdıkları camilerdeki artış, çeşitli eleştirileri ve yeni mimari arayışları beraberinde getirmiştir. Ayrıyeten bakımsızlık veya farklı çıkarlar uğruna tarihe kurban edilen camilerin mevcudiyeti günümüz cami mimarisinde hissedilen anlamsız boşluğun temelini oluşturmaktadır. 478 yıllık aktif hizmetinin ardından yıkılan ve 2020 yılında tekrar ibadete açılan Afyon Paşa Cami yapısı ve tarihi itibari ile şahsına münhasırdır. Tasarımında Sivrihisar Ulu Cami, Eşrefoğlu Ulu Cami, Afyon Ulu Cami ve yıkılan Paşa Camisinden esinlenilmiştir. Müslüman-Türk topluluğunu yansıtan yapısıyla günümüzde geleneksel mimari adı altında yapılan dengesiz taklitlere karşın mükemmel örnekliği, bu yapıyı bahse değer görmemizdeki en büyük sebeptir. Makalemizde cami medeniyetinin yeniden dirilişinin önemli sembollerinden birisi olarak gördüğümüz Paşa Camisini tarihi süreci içerisinde gözlemleyecek ve genel özelliklerini Türk-İslâm Sanatı üslûbu açısından inceleyeceğiz.