ABAY KUNANBAYULI’NIN ESERLERİNDE İKİLEMELER

Abstract

Abay İbrahim Kunanbayulı Kazak edebiyatının en önemli simalarından biridir. Kazak yazılı edebiyatı gerçek anlamıyla onun eserlerinden sonra başlamıştır. Müellif, şiirlerinde, tercüme şiirlerinde, nesirlerinde Kazak Türkçesini büyük bir ustalıkla kullanmıştır. İkilemeler kelimelerin tekrarıyla, ilave hecelerle kurulan sözcük öbekleridir. Anlatıma canlılık katmak, nitelenen veya belirtilen ismi daha net olarak göstermek, fiillerin anlamını daha belirgin olarak sınırlandırmak gibi temel amaçlarla kullanılırlar. Bu çalışmada Abay İbrahim Kunanbayulı’nın eserlerindeki ikilemeler incelenmiştir. Müellifin tüm eserleri taranmış, ikilemeler derlenmiş ve bu çalışmadaki tasnife göre değerlendirilmiştir. Kazak Türkçesi gramerlerinin ve Türkiye Türkçesi gramerlerinin ikilemeler ile ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Tarama sonucunda elde edilen ikilemeler yapı anlam ve görev bakımından bir tasnife tabi tutulmuştur. İkilemenin geçtiği cümle çift tırnak içinde ve italik olarak verilmiş, cümlenin Türkiye Türkçesine aktarılmış biçimi ise tek tırnak içinde ve düz metin olarak gösterilmiştir. Abay’ın eserlerindeki ikilemeler tespit edilirken Äbiş Jiyrenşin tarafından hazırlanan Abay Şığarmalarınıŋ Bir Tomdıq Tolıq Jıynağı ‘Abay’ın Tüm Eserlerinin Bir Ciltlik toplamı’ isimli eser esas alınmıştır. Çünkü bu kitapta eserlerin, Abay’ın elinden çıkmış şekline sadık kalınmıştır. Cümlelerin sonunda gösterilen sayfa numaraları bu esere aittir. Bu çalışma Abay’ın eserlerinde ikilemelerin yoğun bir şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Gramerlerde zikredilen tüm ikileme türlerinin Abay’ın eserlerinde mevcut olduğu gözlemlenmiştir. İkileme kullanımının Abay’ın eserlerindeki en önemli üslup özelliklerinden biri olduğu görülmüştür.