تأثیر دما و تنش خشکی بر جوانهزنی بذر تاج خروس خزنده (Amaranthus viridis L.) و خوابیده (Amaranthus blitoides S. Watson)

Abstract

جوانه‌زنی بذر در مدیریت علف‌های هرز فرآیندی کلیدی است بطوری‌که می‌تواند بر تعداد علف‌های هرز سبز شده و زمان سبز شدن آنها تعیین کننده باشد. تاج خروس خزنده و خوابیده از جمله علف‌های هرز مهم سبزیجات و گیاهان زراعی تابستانه در ایران هستند. به منظور ارزیابی اثر دما بر جوانه‌زنی این دو علف هرز، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی و با 4 تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات در سال 1394 انجام شد. بذور با دماهای 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 درجه سانتی‌گراد تیمار شدند. با توجه به مدل خطوط متقاطع دماهای پایه، بهینه و بیشینه به ترتیب در تاج خروس خزنده 37/14، 21/34 و 50/44 و در تاج خروس خوابیده 24/14، 65/31 و 20/44 درجه سانتی‌گراد به دست آمدند. در آزمایشی دیگر 7 سطح پتانسیل اسمزی (0، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0- و 1- مگاپاسکال) مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور ارزیابی پتانسیل سطوح مختلف تنش خشکی در کاهش درصد جوانه‌زنی بذر از مدل سیگموئید سه پارامتری استفاده شد. به طور کلی مقادیر x50 (پتاسیل لازم برای کاهش 50 درصدی جوانه‌زنی) به دست آمده برای تاج خروس خوابیده نسبت به تاج خروس خزنده کمتر بود. تاج خروس خزنده در پتانسیل 1- مگاپاسکال توانست 25/9 درصد جوانه زند ولی در این پتانسیل تاج خروس خوابیده جوانه نزد که نشان دهنده تحمل بالاتر تنش خشکی توسط این گونه بود. با توجه به داده‌های به دست آمده هر دو گونه می‌توانند در اقلیم‌های نیمه گرم و گرم جوانه زنند. تحمل هر دو گونه نسبت به تنش خشکی بالا بود اما تاج خروس خزنده تحمل بالاتری داشته و بنابراین پتانسیل تهاجم بیشتری به مناطق خشک دارد.