مطالعه زمین شیمی عناصر اصلی، کمیاب و نادر خاکی در کانسار منگنز شهرستانک؛ رهیافتی در تعیین شرایط تشکیل کانسار

Abstract

کانسار منگنز شهرستانک در جنوب استان قم و 12 کیلومتری جنوب غربی شهرستان کهک واقع شده است. ایـن کانسار به لحاظ سنگ شناسی و چینه شناسی دارای تنــــوع زیادی است؛ به طوری‌که واحدهای مختلف سنگی شامل 1) سنگهای آتشفشانـی- رسوبـی ائوسن میانی- بالایی، 2) واحدهای کنگلومرایی و ماسه سنگی قرمز زیرین به سن الیگوسن، 3) ته نشستهای آهک و مـارن (سازند قم) به سن الیگومیــوسن، 4) دایک های حد‌واسط تا بـــازیک به سن ائوسن و میــوسن پایانـــی در منطقه قابل مشاهــده است. بالا بـودن میانگیــن مقـادیـر Mn/Fe (33/11) و Si/Al (86/4)، پاییــن بودن مقادیر میانگیــن فلزات کمیـاب به ویــژه فلـزات Co ( 40/11 پی ی ام)، Ni (24 پی ی ام) و Cu (85/81 پی پی ام)، ، پایین بودن مقدار میانگین آنومالی *Ce (99/0 پی پی ام) و بالابودن مقادیر SiO2، Mn، Fe، Ba، Zn، As و Sr در کانسنگ منگنز شهرستانک به‌عنوان شواهدی از غنی‌شدگی و تخلیه Mn از گرمابیهای برون‌دمی هستند و نقش فرآیندهای آب‌زاد در پیدایش این کانسار را ناچیز می نماید. شواهد زمین شناسی و زمین شیمیایی گویای نهشت کانه ها از گرمابیهای زیردریایی (برون‌دمی) در بستر حوضه اقیانوسی نئوتتیس در زمان ائوسن میانی تا پایانــی در واحدهای سنگی توف آهکی با میان لایه هایی از آهک میکرایتــی و واحد سنگ آهک ماسه ای می باشد. لذا در مورد شرایط تشکیل این کانسار می توان عنوان کرد که، فعالیتهای گرمابی شدید باعث شسته شدن گدازه های بازالتی و آندزیتی شده و عناصر Mn، Fe، Si، Ba، Sr، As توسط فعالیتهای برون‌دمی- آتشفشانی؛ از طریق گسلهای همزمان با رسوب گذاری وارد حوضه رسوبی گردیده و با پس‌روی دریا و ایجاد شرایط اکسیدی کانیهای اکسی هیدروکسیدی اولیه منگنز ته نشست شده اند.