ارزیابی آماری از انتقالات کاربری اراضی و پوشش زمین در حوضة آبخیز دریاچة ارومیه با استفاده از ماتریس انتقال

Abstract

اهداف: پایش تغییرات کاربری‌ها و درک پویایی آن در یک حوضۀ آبخیز، از جایگاه خاصی در مدیریت پایدار آن حوضه برخوردار است. هدف تحقیق حاضر، استفاده از سنجش از دور و GIS جهت تهیۀ نقشۀ تغییرات و شناسایی انتقالات کاربری اراضی و پوشش زمین با به‌کارگیری ماتریس انتقال و تصاویر ماهوارۀ لندست در حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه می‌باشد. روش: جهت انجام تحقیق، از تصاویر ماهوارۀ لندست در دورۀ زمانی 2015 ـ 1988 استفاده گردید. بدین‌منظور پس از انجام پیش‌پردازش‌های موردنظر، جهت انجام طبقه‌بندی از روش‌های ماشین‌بردار پشتیبان و روشیءگرا استفاده و سپس اعتبارسنجی گردیدند. همچنین جهت برآورد میزان انتقالات و دیگر ویژگی‌های حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه، ابتدا ماتریس انتقالی استخراج شده و سپس طبقه‌بندی شئ‌گرا بین دوره‌های زمانی 2015ـ1988 ارائه شد. سپس با استفاده از فرمول‌های موردنظر، میزان پایداری، افزایش، کاهش، تغییرات کل، تغییرات خالص و مبادلۀ همزمان کاربری‌های اراضی و پوشش زمین مشخص گردید. یافته‌ها/ نتایج: پس از ارزیابی صحت، صحت کلی برای نقشه‌های حاصل از ماشین بردار پشتیبان و روش شئ‌گرا به‌ترتیب برابر با 94 و 92 درصد و مقدار کاپای آنها به‌ترتیب 92 و 89 برآورد شد که نشان‌دهندۀ برتری روش شئ‌گرا در مقایسه با روش ماشین بردار پشتیبان است. در کل، هر دو روش طبقه‌بندی توانستند صحت قابل‌قبولی برای نقشه‌های کاربری اراضی و پوشش زمین ارائه دهند. نتایج حاصل از انتقالات نشان داد به‌طور میانگین، 59 درصد از چهرۀ زمین در حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه در فاصلۀ زمانی 2015ـ 1988 پایداری پوشش داشته است، که بیشترین میزان این تداوم براساس مقدار این کاربری در فاصلۀ زمانی 2015ـ1988 مربوطه به مناطق مسکونی می-باشد. حدود 14 درصد از سطح حوزۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه به‌صورت تبادل همزمان بوده است. همچنین سطوح آبی حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه در دورۀ زمانی فوق، بیشترین ازدست‌دادگی و کمترین تبادل همزمان را تجربه کرده است. نتیجه‌گیری: حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه در این فاصلۀ زمانی (2015ـ1988) تغییرات و انتقالات شدیدی را تجربه کرده است، تاجایی‌که تنها 59 درصد از چهرۀ زمین، ثابت مانده و قسمت‌های دیگر، انواعی از انتقال‌ها را تجربه کرده‌اند. همچنین سطوح آبی و سپس مراتع، بیشترین آسیب-پذیری را تجربه کرده‌اند که نشان از افزایش اراضی فاقد پوشش و اراضی زراعی (کشاورزی) می-باشد. این تجزیه‌وتحلیل ما را به سنجش و تجسم میزان انتقالات عمدۀ LULC درجهت برنامه‌ریزی آیندۀ حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه توصیه می‌کند.