اثر تغییر اقلیم بر اقتصاد گندم دیم (مطالعه موردی خراسان شمالی)

Abstract

تغییر اقلیم پدید‌ه ای است که در عصر حاضر بیشترین نگرانی ها را در میان جوامع و مراجع تصمیم گیری در سراسر دنیا به وجود آورده است. این پدیده تاثیرات مهمی در جنبه ‌های مختلف زندگی بشر داشته است. یکی از مهمترین محصولات کشاورزی که تحت تأثیر این پدیده قرار دارد، گندم است. با توجه به این موضوع، برای بررسی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد محصول گندم در استان خراسان شمالی، بر اطلاعات موجود در این استان تکیه شده است. به این منظور داده ‌های اقلیم شناسی ایستگاه هواشناسی سینوپتیک بجنورد از سال 1363 تا 1389 و همچنین اطلاعات اقتصادی گندم دیم در منطقه خراسان شمالی موجود در وزارت جهاد کشاورزی برای تحلیل وضعیت گذشته و آشکارسازی تغییر اقلیم و تعیین رابطه بین متغیر‌های اقتصادی و اقلیمی گندم مورد استفاده قرار گرفته است. برای تعیین رابطه میان اقتصاد گندم دیم و اقلیم منطقه، پارامتر‌های دمای کمینه و بیشینه و بارندگی سالانه و همچنین هزینه، قیمت گندم و جو و سطح زیر کشت به عنوان متغیر‌های مستقل و عملکرد و درآمد گندم دیم به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. همچنین برای پیش بینی مقدار پارامتر‌های اقلیمی در سال ‌های آینده از مدل اقلیمی LARS-WG و HADCM استفاده شده است. نتایج نشان داد که تغییر اقلیم در 30 سال گذشته در این استان اتفاق افتاده و رابطه معنی داری بین لگاریتم پارامتر‌های دمای کمینه، دمای بیشینه و بارندگی سالانه با عملکرد گندم دیم مشاهده شد. با استفاده از معادله به دست آمده برای عملکرد و درآمد محصول گندم و نتایج پیش بینی مدل عددی اقلیمی که نشان دهنده افزایش دمای کمینه (5/0 درجه سلسیوس) و بیشینه (5/0 درجه سلسیوس) و افزایش بارندگی (25 میلیمتر) از سال 2010 تا 2039 در این منطقه بود، افزایش نسبی در میزان عملکرد محصول گندم دیم (10 تن در هکتار) و درآمد به دست آمده (250000 تن/هزار ریال) در 30 سال آینده در این منطقه مشاهده شد.