In this article, we have presented interesting information about the activity of the schools of Artsakh of the second half of the 19th century, based on the materials of the periodicals “Haykakan Ashkharh” and “Ardzagank”. A general idea is given about the activities of diocesan, realakan, male, female, mid-class, two-class, mixed gender schools of Artsakh. We have presented the activities of some supervisors (directors) of the Shushi diocesan school, emphasized the peculiarities of their pedagogical views, elucidated the school's internal regulations, the process of educational courses, the ways of educating and teaching students as well as some financial problems based on the facts included in different issues of the periodicals. The article mentions the existence of church parish schools in the north-eastern regions of Artsakh. We also value the activities of the branch of the Armenian Benevolent Society of Shushi, various supervisors, benefactors and other patriots who have played a great role in the long-term process of some schools in Artsakh. The significance of the manuscripts found in the churches of different regions in the educational and cultural life of Artsakh has also been referred to. XIX դարի 50–60-ական թթ. Ռուսաստանում և Անդրկովկասում ծավալ-ված հասարակական-քաղաքական և մանկավարժական շարժումները բարերար ազդեցություն են թողել նաև հայկական դպրոցի ու մանկավարժական մտքի զարգացման վրա: Գործող հայկական հոգևոր դպրոցների կողքին բացվեցին նոր թեմական, եկեղեցական ծխական դպրոցներ: Արցախում հետզհետե սկսեցին բացվել արական, իգական, մեկդասյա, երկդասյա, երկսեռ դպրոցներ: Եկեղեցական ծխական դպրոցները գտնվում էին ծխական համայնքների տնօրինության տակ, որոնք պահվում էին եկեղեցու եկամուտներով և նվիրատվություններով։ «Հայկական աշխարհ» ամսագիրը հանգամանորեն անդրադառնալով Շուշիի թեմական դպրոցի գործունեությանը՝ կարևորել է որոշ տեսուչների գործունեությունը, ընդգծել նրանց մանկավարժական հայացքների առանձնահատկությունները, ներկայացրել դպրոցի ներքին կանոնակարգը, ուսումնական դասընթացների գործընթացը: Պարբերականն իր գնահատականներ է տվել տեսուչների գործունեությանը, աշակերտների դաս-տիարակությանն ու դասավանդման ձևերին, ֆինանսական որոշ խնդիրների: «Հայկական աշխարհ» պարբերականն անդրադարձել է Արցախում XIX դարի երկրորդ կեսի դպրոցների գործունեությանը: «Արձագանք» գրական և քաղաքական շաբաթաթերթը Արցախի կենտրոնական շրջանների դպրոցների գործունեության լուսաբանմանը զուգահեռ, ուշադրություն է դարձրել նաև Արցախի հյուսիս-արևելյան շրջանների եկեղեցական ծխական դպրոցներին: Շաբաթաթերթը հետաքրքիր տեղեկություններ է տվել նաև Հայ բարեգործական ընկերության, ինչպես նաև առանձին անհատների բարեգործական աշխատանքների մասին՝ կապված հայկական դպրոցների գործունեության հետ: В статье представлены сведения о деятельности армянских школ, действовавших в Арцахе во второй половине XIX века. Представленная нами проблема была рассмотрена на основе материалов, размещенных на страницах периодических изданий «Айкакан ашхар» («Армянский мир») и «Ардзаганк». На основе научных исследований подчеркнуто значение общественно-политического и педагогического движения, развернувшегося в России и Закавказье в 1850–1860-е годы и оказавшего благотворное влияние на развитие армянской школы и педагогической мысли. Наряду с существующими армянскими духовными школами открывались новые епархиальные, церковно-приходские школы. В Арцахе действовали мужские, женские, одноклассные, двухк-лассные и двуполые школы. Церковно-приходские школы находились в ведении приходских общин и содержались за счет церковных доходов и пожертвований. На страницах журнала «Айкакан ашхар» подробно освещалась деятельность Шушинского епархиального училища, а также ряда руководителей. Периодическое издание объективно оценивало деятельность некоторых руководителей, методы воспитания и обучения студентов, а также обращалось к ряду финансовых проблем. «Айкакан ашхар» в общих чертах освещал деятельность церковно-приходских, мужских, женских, одноклассных, двухклассных и двуполых школ, действовавших в Арцахе во второй половине XIX века. В отличие от журнала «Айкакан ашхар», литературно-политическая еженедельная газета «Ардзаганк», рассматривая деятельность школ в центральных районах Арцаха, упоминала о церковно-приходских школах в северо-восточных районах Арцаха. В газете были представлены интересные сведения об Армянском благотворительном обществе, а также о благотворительной деятельности отдельных лиц, имеющих отношение к армянским школам.