Księgi pokutne, które powstały w epoce późnej starożytności chrześcijańskiej i wczesnego średniowiecza, są świadectwem kształtowania się praktyki pokutnej w Kościele. Celem artykułu jest ukazanie w świetle dziewiętnastej księgi Dekretu biskupa wormackiego Burcharda niewłaściwych zachowań godzących w sakrament małżeństwa, które powodowały obciążenie winnych dotkliwymi karami – pokutami wymagającymi odpowiedniego zadośćuczynienia, często trudnego do realizacji. Biskup z Wormacji, dostrzegając szerzący się upadek obyczajów w kwestii wierności małżeńskiej, zobowiązał spowiedników, aby w czasie spowiedzi zwracali uwagę na sprawę nierozerwalności małżeństwa – zdarzały się bowiem przypadki wielożeństwa, czy nawet małżonkobójstwa w celu zawarcia nowego związku. Duszpasterze mieli także dążyć do tego, by poprzez pokutę wyeliminować niewłaściwe zachowania seksualne penitentów z członkami rodzin (współżycie ze szwagierką lub macochą), czy też namawianie współmałżonka do zdrady. W czasie sprawowania sakramentu pokuty odnoszono się ponadto do zagadnień związanych z przeszkodami do zawarcia małżeństwa, do których zaliczano chociażby przeszkodę pokrewieństwa, powinowactwa, czy też uprowadzenia kobiety w celu zawarcia z nią związku małżeńskiego oraz podkreślano znaczenie zaręczyn jako ważnego etapu do zawarcia małżeństwa.

Niniejszy artykuł dotyczy nowej wersji listu mu proprio Vos estis lux mundi, ogłoszonej przez papieża Franciszka 25 marca 2023 roku. W porównaniu z wersją ad experimentum z 2019 roku obecny dokument zawiera pewne zmiany, które są przedmiotem niniejszego studium. Artykuł 1 zawiera nowe sformułowanie poszczególnych kategorii osób skrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym. Oprócz kategorii małoletniego dodano dwie kolejne: osobę, która ma niepełne używanie rozumu, oraz bezbronnego dorosłego. W odniesieniu do pornografii wprowadzono również kilka istotnych zmian mających na celu lepszą ochronę małoletnich i bezbronnych dorosłych. Zgodnie z art. 2 diecezje „muszą zapewnić instytucje lub biura, które są łatwo dostępne dla każdego w celu składania zawiadomień”. W tym samym artykule rozstrzygnięto kontrowersję dotyczącą jurysdykcji przełożonych kościelnych w tych sprawach. O ile nie zostanie to wzajemnie uzgodnione, „odpowiedzialność ponosi ordynariusz miejsca, w którym miały miejsce zdarzenia”. W art. 3 potwierdzono obowiązek denuncjacji, z wyjątkiem przypadków uzyskania informacji na forum wewnętrznym. Zgodnie z art. 4 obowiązek milczenia nie może być nałożony na osobę zgłaszającą, jak również na osobę, która twierdzi, że jest skrzywdzona i świadków. Istotną nowością dokumentu jest podjęcie kwestii przestępstw i zaniedbań ważnej grupy przełożonych: „wiernych świeckich, którzy są lub byli moderatorami międzynarodowych stowarzyszeń wiernych” (art. 6). Dlatego też lista kompetentnych dykasterii została rozszerzona w art. 7 o Dykasterię ds. Świeckich, Rodziny i Życia. Ponadto podkreślono rolę Dykasterii ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego poprzez dodanie nowego art. 10. W całym dokumencie szczególną uwagę zwraca się na prawną ochronę dobrego imienia wszystkich zaangażowanych osób. Mogło to być powodem dodania nowego przepisu w art. 18: „Kopia akt ma być przechowywana w archiwum kompetentnego przedstawiciela papieskiego”. Najważniejsza zmiana to ta, że nowy Vos estis lux mundi jest teraz stabilnym prawem, które ma być stosowane w harmonii z innymi ustawami Kościoła.

Artykuł dotyczy kanonicznych konsekwencji związanych z nieodbieraniem przez proboszcza przesyłek poleconych adresowanych do parafii. Celem artykułu jest ocena z punktu widzenia prawa kanonicznego takiego zaniechania tego organu i reprezentanta parafii. Autorzy wskazują na delikty dyscyplinarne (niewypełnianie wiernie obowiązków, niereprezentowanie parafii, brak współpracy z Kościelnym Inspektorem Ochrony Danych) oraz karne (przestępstwo nadużycia albo zaniedbania urzędu), które można przypisać proboszczowi. Wniosek jest następujący: nieodbieranie poczty przez proboszcza może skutkować dla niego negatywnymi konsekwencjami.

W wyniku wydania listu apostolskiego motu proprio Traditionis custodes z 16 lipca 2021 roku papieża Franciszka liturgia zreformowana po Vaticanum II stała się jedynym wyrazem lex orandi rytu rzymskiego. Normy te zostały dookreślone w Responsa ad dubia z 4 grudnia 2021 roku Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Na mocy wydanych regulacji biskupi zostali upoważnieni do wydawania zezwoleń na celebrację mszy świętej z Mszału rzymskiego z 1962 roku oraz do wyznaczania miejsc i dni celebracji tej liturgii.Użycie innych ksiąg zarezerwowano jedynie dla parafii personalnych oraz wspólnot posiadających do tego prawo specjalne. Kompetencje nad tym przejęła Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów oraz Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego.

Decyzją papieża Franciszka dokonano zmian w dyscyplinie celebracji liturgii według ksiąg z 1962 roku zwanej dotąd nadzwyczajną formą rytu rzymskiego. Dokonało się to poprzez ustawodawcze normy papieskiego motu proprio Traditionis custodes z 16 lipca 2021 roku – dekretu generalnego biskupa rzymskiego jako najwyższego ustawodawcy. Papieska ustawa została autentycznie zinterpretowana poprzez Responsa ad dubia Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 4 grudnia 2021 roku. Celem wydanych dokumentów, co dookreślił papież Franciszek, było ujednolicenie liturgii w Kościele łacińskim oraz ułatwienie procesu umacniania jedności eklezjalnej.

W artykule podjęto problematykę zakresu ochrony danych osobowych uczestników procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa w odniesieniu do promulgowanego przez Konferencję Episkopatu Polski dekretu ogólnego w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych w Kościele katolickim w kontekście wybranych zasad procesowych. W części pierwszej zweryfikowano hipotezę badawczą, zgodnie z którą metoda regulacji przyjęta przez dekret i polegająca na fragmentarycznej transpozycji norm prawa egzogenicznego (RODO) do prawa endogenicznego Kościoła w zakresie ochrony danych uczestników procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa, nie jest koherentna ze specyfiką wymierzania sprawiedliwości w Kościele, które jest zakorzenione w naturze Ludu Bożego, stanowiącego Mistyczne Ciało Chrystusa i żyjącego w Duchu Świętym. De lege ferenda zaproponowano konieczne zmiany w dekrecie ogólnym, co w konsekwencji pozwoli rozwiązać trudności wykładnicze związane z jego stosowaniem w analizowanym zakresie.

Autor, po nakreśleniu tematu i wyjaśnieniu terminów „jawny grzesznik” i „piętnować” w kontekście historycznym, podaje syntezę dyscypliny kościelnej wobec jawnych grzeszników. Rozpoczyna od zagadnienia niepraktykujących chrześcijan, stosunkowo rzadko pojawiającego się w nauczaniu o jawnogrzesznikach. Centralne miejsce w analizach zajmują kwestie odmowy dopuszczenia do Komunii św. (kan. 915 KPK) i udzielenia katolickiego pogrzebu (kan. 1184 § 1 nr 3 KPK) oraz inne ograniczenia i sankcje, jakie mogą dotknąć jawnych grzeszników (np. kandydatów na rodziców chrzestnych – kan. 874 nr 3 KPK; chorych, którzy uparcie trwają w jawnym grzechu ciężkim – kan. 1007 KPK). Uwzględniając aktualne przypadki, zwłaszcza związane ze stosowaniem do nich norm z kan. 915 i 1184 KPK, przypomina się, że przy ich aplikacji należy uwzględniać katolickie zasady osądu moralności ludzkich czynów. Zaleca się korzystać z mądrości Benedykta XIV, który radził, by do każdej osoby podchodzić indywidualnie, zachowywać spokój, pouczyć jawnogrzesznika, że przyjęcie Ciała Chrystusa nie uchroni jej przed sądem Chrystusa, lecz obciąży. Jeśli jawnogrzesznik nadal trwa w uporze, należy jego grzech piętnować, czego najbardziej dotkliwe są odmowa Komunii św. i pogrzebu kościelnego.

The paper discuses one of the most commented topic in the contemporary science of canon law, that is the bill of subjective rights and obligations set by the ecclesiastical legislator in the Code of canon law for the Western Church. The author analyses the concept of those rights and obligations in the light of the Principles of revision elaborated by the first Synod of Bishops held in 1967. One of the commission’s first actions was to draft a set of principles to guide the work of rethinking the Code, especially the significance of rights and obligations of the Christian faithful. Given the nature of the Catholic Church developed by the Second Vatican Council (communion and participation), the examination of this document let the author to affirm that the main goal was to emphasise the exercise of authority that should have appear more clearly as service and should be free from abuse rather to define and safeguard the rights of persons. Furthermore, it was also possible to determine the correct intention of the Synod Fathers whose idea was to define the subjective rights in term of liberties in the same way in which they are obtainable in catalogues of human rights. Eventually, the author demonstrates consequences related to the new vision of rights and obligations highlighting for example the clear priority of obligations over rights.

Rozpatrywanie spraw o nieważność małżeństwa z tytułu niezdolności, o której w kan. 1095 KPK, w procesie skróconym wciąż budzi wiele wątpliwości. Są one związane przede wszystkim z tematem biegłych sądowych. Niniejszy artykuł jest propozycją praktycznego rozwiązania tej kwestii, polegającą na możliwości ustanowienia biegłego sądowego asesorem. W tym celu szczegółowej analizie zostały poddane przepisy prawne dotyczące biegłych sądowych oraz urzędu asesora w procesie kanonicznym.

W przedstawionym artykule dokonano interpretacji kan. 1137 CIC 17 oraz kan. 1160 KPK, dotyczących uważnienia małżeństwa z powodu braku formy kanonicznej. Problem ten podjęto z dwóch perspektyw: braku formy oraz wady formy.Wykazano, że w przypadku zaistnienia braku formy należy powtórnie zawrzeć małżeństwo, zgodnie z kan. 1160 KPK, w przypadku natomiast wystąpienia wady formy, o ile nie można zastosować skodyfikowanego w kan. 144 KPK pryncypium „Kościół uzupełnia władzę rządzenia” (Ecclesia supplet potestatem), wówczas należałoby konwalidować ­małżeństwo w formie zwykłej, gdy nie zostało ono zawarte publicznie.